2000 жилийн өмнө Ертөнцийн эзэн дэлхийн хүмүүсийн нүглийн төлөөсөөс аврахын тулд өөрийн хүү Исус Христийг илгээж... гэж Библид гардаг даа. Исус Христийн хүмүүст айлдсан сургааль нь, нэг хацрыг чинь алгадбал нөгөө хацраа тавьж өг... Үлгэрлэвэл, Н.Учралын хууль батлагдсаны дараа “Ерөнхийлөгч минь ...” хэмээн сөгдөж мөргөсөн “ард түмэн” хориг тавигдсаны дараа дуулж бүжиглэн баяр наадам хийсэнтэй агаар нэг юм даа. Угаасаа өөрт нь байсан зүйлийг дээрэмдэж авчихаад, буцааж өгөх ч гэсэн бурхны үйл болдог байна.

Үүний бас нэг жишээг өчигдөр МАН-ын намын генсек, ЗГХЭГ-ын дарга Д.Амарбаясалан илүү тодоор үзүүлэв. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн ноогдол ашгаа нөхөж авахыг шаардсан иргэдийн шаардлагад хариулахдаа “1072 хувьцааны ноогдол ашгийг тараана гэвэл нэг иргэнд 10 мянган төгрөг ноогдоно. Иргэнд ач холбогдолгүйгээс гадна эдийн засагт хортой, үнийн хөөргөдөлд хүргэнэ” гэжээ. Ардын нам сар бүр 100 мянган төгрөг тараах нь эдийн засагт нөлөөлдөггүй /нийт дүнгээрээ 1,4 их наяд төгрөг/, харин иргэд нэг удаа ногдол ашгаа авах нь эдийн засгаа хөмрүүлдэг ийм л улс болж дээ.

Ингээд зогсохгүй “2022 онд иргэдэд хуваарилагдах ёстой 110 тэрбум төгрөгийг “Эрдэнэс Тавантолгой”-н өр төлбөрийг барагдуулахад зарцуулна” гэвэй. Гэхдээ өр төлбөр хэнээс, юунаас болж үүссэн бэ, иргэдэд өгөх ёстой ноогдол ашгийг дайчлах ёстой зүйл мөн үү, биш үү? гэдэг тухай нэг ч үг хэлсэнгүй.

Харин энэ тухай эдийн засагч Д.Ангар ингэж хэлсэн байдаг юм. “Дарга нар инфляци өснө, эдийн засаг хямарна гэж ярьдаг. Гэтэл тэр дарга нар нь хэдэн тэрбум, их наядаар нь улсын мөнгийг хулгайлж байна. Ийм дарга нараас шалтгаан, тайлбар сонсох албагүй. Учир нь "Эрдэнэс Тавантолгой" бол Монгол Улсын гурван сая хүний өмч. Бид 1072 хувьцаагаараа дамжуулан хувь эзэмшиж буй. Гэтэл иргэд ногдол ашиг тараахгүйгээр Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулга, "Голомт" банкны Д.Баясгалан гэдэг хоёр хүн хоорондоо гэрээ байгуулж, зах зээлийн үнээс гурав дахин өндөр үнээр төмөр зам барьсан, эсвэл гурав дахин хямд үнээр нүүрсээ зарах гэрээ хийсэн. Тиймээс жилдээ нэг өрхөд 500 мянган төгрөгийн ногдол ашиг тараах боломжийг "Эрдэнэс Тавантолгой" компани, УИХ, Засгийн газар эрж хайх ёстой гэв.

Өөрөөр хэлбэл, нүүрсний хулгайгаас болж алдагдсан боломжийг иргэдэд үүрүүлж, иргэдэд хуваарилах ёстой ноогдол ашгийг өөр зүйлд захиран зарцуулж болохгүй ээ гэсэн үг. Түүний энэ үг одоогоос жил шахмын өмнө “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Б.Ганхуягийн хэлсэн тоотой нэлээд дөхөж очсон байдаг юм. Тэр 2022 оны гуравдугаар сард өгсөн /ажлаа өгөхөөс долоон сарын өмнө/ ярилцлагадаа "1,072 хувьцаатай иргэн 2023-2025 он хүртэл жилд 669.751 төгрөгийн ногдол ашиг хүртэх тооцоо гарсан” гэжээ. Хэрвээ төрийн оролцоотой хулгай гараагүй бол бид энэ хэмжээний ашиг хүртэх боломж байсан гэсэн үг.

Сануулахад, ЭТТ-н 1072 хувьцааны ноогдол ашиг гэдэг зүйлийг бид 2020 онд ганцхан удаа авсан. Гэхдээ 2019 оны ноогдол ашгийг 2020 оны есдүгээр сард хуваарилсан байдаг юм. Нийт 179 тэрбум төгрөгийг хоёр сая иргэнд тараасан нь нэг иргэнд дунджаар 90 мянган төгрөг оногдсон гэсэн үг. Харин 2021 он гарсны дараа ЭТТ ТУЗ хуралдаад “2020 оны ногдол ашгийг тараахгүй, Тавантолгой-Зүүнбаян, Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замын бүтээн байгуулалт болон цахилгаан станц зэрэг  төслүүдэд хөрөнгө оруулалт хийнэ” гэж мэдэгдсэн. Ингээд 2020, 2021 оны ноогдол ашиг байхгүй. Харин 2022 оны ноогдол ашгаа яах вэ гэж иргэд хэлэлцэж, эрх баригчдад шаардлага тавьж байгаа. Дахиад өмнөх шигээ Засгийн газар нь “ноогдол ашиг тараахгүй” гэдэг шийдвэр гаргаад хулгайчдын тавьсан өрийг дарахад зарцуулах уу? Эсвэл иргэдийн амьжиргаа, эдийн засагт нөлөөлөх нөлөөг нь ярилгүйгээр хуулийн дагуу ноогдол ашгаа тараах уу?

Хэрвээ ЭТТ компани мөн юм бол /хэдийгээр төрийн өмч давамгайлсан ч гэсэн/ хуулийн дагуу хуваарилах ёстой ноогдол ашгаа тараах ёстой. Үүний ард ямар ч тайлбар шаардлагагүй. Хэрвээ “Компани биш юм байна аа, дарга нарын хэтэвч, төрийн нэр дээр данслагдсан хулгайчдын сан хөмрөг юмаа” гэвэл одоо яая гэх вэ, үүнийгээ ч гэсэн хүлээн зөвшөөрөөд, компанийг татан буулгаж, дампууруулах ёстой. Хуульд захирагддаггүй, хувьцаа эзэмшигчиддээ хянагддаггүй "хувьцаат компани" гэж хаана байсан юм?

inews.mn