Бүгд өөр өөрийн өнцгөөр ярьдаг. Солиотой өвгөний имперлист бодлого, ямар нэг -изм түгээх гээд яваа гэхээр арай л хялбар, уран сайханлаг санагдаад байдаг юм. Нэг эх сурвалжийн тайлбарыг орчуулуулж сонсоод их үнэмшилтэй санагдаад тэгээд цааш жаахан ургуулж бодоод өөрийн нэмэлт тайлбараар бичлээ.

Товчхондоо Путинд геополитик, улс эх орон, имперлизм түй ч падлийгүй. Түүний хамгийн дуртай зүйл нь мөнгө. Орос орны хязгааргүй байгалийн нөөц дээр Путины “Мөнгөний сүлжээ” ажиллаж мөнгө хийсээр ирж. Мөнгөнд дуртай, нэг их сүртэй боловсрол хэрэггүй, өөрт үнэнч хүмүүсийг салбар бүрт байршуулж сүлжээ үүсгэсэн бөгөөд сүлжээ нь бүр дэлхий даяар “салбартай”. Манайхаар “60 тэрбумын схем”-ийг 60 тэрбум доллар, за магад 600 тэрбум долларын схемээр байгуулчихсан ч юмуудаа. Цэрэг арми иймэрхүү авлигажсан тартагтаа тулсан гэдгийг Путин мэдэхийн дээдээр мэднэ, учир нь цэргийн салбарт хамаг том тушаалд сүлжээндээ үнэнч, мөнгө оруулж өгөх гол хүмүүсээ л томилдог. Муж бүхэнд, хот бүхэнд, томоохон корпораци, компани, үйлдвэр бүхний удирдлага “Сүлжээ”-ээс л томилогдоно. Мэдлэг боловсрол, үзэл санаа падлийгүй, зөвхөн сүлжээндээ үнэнч, сүлжээндээ мөнгө оруулдаг, гаргадаг байхад л хангалттай. Сүлжээнд элссэн хүн амын 0.1 хувь нь тасархай баян, дийлэнх хэсэг нь дунджаас доогуур амьдралын түвшинтэй, ийм нэг улс бий болж. Уг нь оросын нэг хүнд ногдох ДНБ нь 12,000$ буюу дундаж үзүүлэлттэй, бүр Хятадаас өндөр ч хятадаас 4-5 дахин бага дундаж цалинтай. Баялгаас хувь хүртэж чадаагүй ядуу, харанхуй массаа аргалдаг юм нь имперлист үзэл, хүчирхэг орос, НАТО-ийн эсрэг үзэл санаа г.м. пиарын үзэл санаа. Олимпын наадам, ДАШТ зохиосон нь үндсэндээ пиарын л ажил. Сочигийн олимп гэхэд л 50 тэрбум долларын төсөвтэй, бусад өвлийн олимпоос 10 дахин өндөр зардал байв. Зардал гэдэг нь “Сүлжээ” мөнгөө хийж буй хэрэг, ард түмэн харин улсаараа бахархаж, орос орон маань сэргэж байна гэж итгэсэн, win win зарчим. Сүүлдээ эх орны нэр сэргээх үүрэгтэй тамирчдын амжилт нь буураад эхлэхээр Төр засаг нь өөрөө оролцож системтэйгээр допинг шахаж байгаад баригдсан. Ингээд оросын төрийн далбаа хөөрөхгүй, төрийн дуулал олимпоор эгшиглэхгүй болов. Гэхдээ үүнд Путины сүлжээ огтхон ч эмзэглээгүй, “Муусайн барууныхан дарлаж дайсагнаж байна..” гэсэн пиар л хахтал нь цацаж. Үнэндээ Путин ганцаараа гүрийгээд байгаа ч юм биш, түүний сүлжээ л биед наалдчихсан шимэгч шиг салж өгөхгүй буй хэрэг. Путин тэнд сууж байсных нь төлөө ашиг хүртээд явж буй хэдэн мянган “сүлжээ”-ий гишүүд, “дефакто хувьцаа эзэмшигч” дэлхий даяараа байгаа л гэсэн үг.

Дэлхий даяар салбар төлөөлөгчийн газартай “Путины сүлжээ” товчхондоо гоёор үзээд болохгүй бол муухайгаар үзээд мөнгө хийе гэсэн үндсэн загвар модельтой. Африкт хүртэл Оросыг магтдаг, төрийг нь эргүүлдэг пиар, лобби баг ажиллана. Барууны улс төрч нарын дунд ч “Путины сүлжээ”-ээс мөнгө авдаг бүлэглэл бий. Трампын сонгуульд Путин тусласан гэдэг ортой. Дундад азийн -стан орнуудыг бүгдийг нь авлигадаж, базчихсан. Герман, Францын улс төрийн зарим томчуудтай нэлээд гүнзгийрсэн, гааз нефтээ шахдаг. Авлигажсан улсуудын улс төрч нартай авлига ярина, арай соёлтой улсуудтай нь лобби ярина, мэдээж авлига ч лобби ч тодорхой зардал гаргаж таарна. Сирит цэргээ оруулаад байдаг нь Турктэй хийсэн гаазын мөнгөний өрсөлдөөн. Манай монголын тэмцэгчдийн үнэтэй жи-классын мөнгө явж явж өнөөх “сүлжээ”-ий нэг жижигхээн үзүүр байсан болов уу даа. Орос эх сурвалжийн хэлсэнээр зөвхөн Путин унаад байгаа юм биш, дэлхий даяар босгосон хөзрөн байшин нь нурж байна гэх. 

Манай улсын хувьд бол, 2008 он хүртэл Монголыг нэг их тоохгүй байсан нь Монголд тоогоод байхаар мөнгө байгаагүй гэсэн үг. Ингээд тоочихмоор мөнгө гарч ирсэн нь ОТ, тэрийг нь манайхан муриад барууныханд өгчихсөн. Мурьсан шийтгэлээ ч амссан даа амссан. Дараа нь манайд бас нэг хүн тоочихмоор юм гарч ирсэн нь ТТ байлаа. Ингээд Монголыг дахиад тоохтойгоо болж, манай улс төрд оролцож, өөрийн сүлжээгээр санхүүжүүлж 2017 онд өөрийн хүнээ тавьж чадсан гэж бодол төрөв. ТТ-г гацаасны үр дүнд манай улс сүүлийн 10 жилд олох ёстой байсан 30 тэрбум доллараа алдсан гэдэг. Логикоор бодоход манай олох ёстой орлого өөр нэг тийшээ явсан байх ёстой доо? 10 тэрбум доллар хар пиарт зараад 30 тэрбумыг олж байвал ашигтай л хөрөнгө оруулалт. Манайхыг гэхдээ Путин өөрөө ч тоохгүй л дээ, ер нь Монгол гэж улс байдгийг мэддэг ч юмуу. Өнөөх сүлжээний үзүүрийн үзүүрийн жижигхэн салаа мөчир, локал оли нар л ажиллаж байдаг болов уу.

Тэгвэл ер нь Украйнд яагаад тэгтлээ эмзэг байна, яагаад заавал цэрэглэж дайрах болов? Мэдээж зүгээр зугаацах гэж сүлжээ байгуулаагүй, түүгээр мөнгө байнга урсаж байх ёстой, эхний хөрөнгө оруулалт дараагийн хөрөнгө оруулалтаа нөхөх ёстой. Жирийн бизнесээс ялгаатай нь улс төрч нарыг лоббидох, сүрдүүлэх баривчлах, цаашилбал хордуулах, хөнөөх, мөн хар пиар ажлуудад маш их мөнгө цацна. Украйныг оролдоод байдаг нь тийшээ маш их мөнгө зарчихсан, одоо ашгаа хүртэх гэсэн л ганц зорилготой. “Путины сүлжээ” Украйнд сүүлийн хэдэн жил 10 тэрбум доллар зарцуулсан гэх. Улс төрч нарыг лоббидох, авлигадах, худалдаж авах, янз бүрийн жагсаал цуглаан хийх г.м. ажилд. Хувь хүртсэн украйны хэсэг олигархууд нь “дотроо улс төр хийгээд барахгүй юм байна, гаднаас хүчээр Зэлэнскийг унагаад өгвөл бид нар таныг дэмжнээ” гэж. Путин яваад орсон, үнэндээ дэмжих хүн байсангүй. Украйны оли нар 10 тэрбумыг нь аваад мурьчихсан байв. “Путины сүлжээ” үнэн сэтгэлээсээ эмзэглэж хорсов. Цэргийн эргэлт хийгээд, Украйнд оруулсан мөнгөө гялс баталгаажуулья л гэж санаж. Товчхондоо оруулсан 10 тэрбум доллараа л хамгаалах гэсэн арга, бүх юм санасаны дагуу явж байтал гэнэт байдал бишидсэн. Путины сүлжээ зөвхөн алдагдал хүлээнэ, харин Орос орон өөрийн мэдэлгүй шавар намагт хальтираад орчихсон.. харин америкчууд яагаад эргэлтийн цэг дээр Украйныг өмөөрөх шалтгаан нь юу юм бол?

Дэгс юм ч байгаа байх, надад төрсөн л сэтгэгдэл шүү. Сүүлийн хэдэн сар сонссон элдэв талцсан, утга уянга, үзэл сурталжсан хийрхэлүүдээс хамгийн үнэмшилтэй тайлбар шиг доорхи яриа санагдав..