Kіріспе
Бұл – бүгінгі таңда дүние жүзі халықтарының күнделікті қажеттілігіне айналып отырған ағылшын тілін үйретуге бағытталған бағдарламаларын, оқулықтарын, оқу құралдарын және сөздіктерін әлем жұртшылығы мойындаған әйгілі Коллинздің алғашқы Ағылшынша-Қазақша сөздігі.
Kіріспе
Бұл – бүгінгі таңда дүние жүзі халықтарының күнделікті қажеттілігіне айналып отырған ағылшын тілін үйретуге бағытталған бағдарламаларын, оқулықтарын, оқу құралдарын және сөздіктерін әлем жұртшылығы мойындаған әйгілі Коллинздің алғашқы Ағылшынша-Қазақша сөздігі. Көпшілік қауымға танымал басқа сөздіктер дәстүрлі бағытты ұстанатын болса, Коллинз сөздіктері жаңа сөздерді, пайдалануға жеңіл, әрі күнделікті қолданыста жиі кездесетін сөздерді молынан қамтуымен және олардың сөйлесімдегі үлгілерін қатар беретіндігімен ерекшеленеді.
Біз жаһандану заманында халықаралық қауымдастыққа өзіндік үн қосып отырған қазақ оқырманы назарына қазіргі заманғы сөздер мен фразаларды қамтитын, мейілінше жетілдірілген Сөздікті ұсынып отырғанымызға қуаныштымыз. Өзінің танымал сөздігінің қазақша нұсқасын жасауды бізге сеніп тапсырған және оны күллі әлемге әйгілі Коллинз атымен жариялауға рұхсат еткен Коллинзге алғысымызды білдіреміз.
Introduction
This is the first Collins English-Kazakh dictionary; Collins is globally renowned for its programs, textbooks, teaching aids and dictionaries designed to teach the English language that has become absolutely necessary for people all over the world today. While the other well-regarded dictionaries are mostly traditional in approach, Collins dictionaries are distinguished by its emphasis on new words, examples of actual usage and ease of use.
We are proud to present this most innovative dictionary, which has embraced the most current words and phrases, to Kazakh readers trying to keep pace with international community. We would like to thank Collins for entrusting us with this work and allowing us to publish the Kazakh version of its popular dictionary under the universally recognized Collins brand.
Сөздікті пайдалану туралы
Бас сөз
Бас сөз - сөздік мақаланы бастайтын негізгі сөз. Бас сөздер сөздікте майлы қаріппен теріліп, әліпбилік тәртіп бойынша орналастырылды. Олардың көбінің жанында сөз тіркестері мен кірігулер қос қабаттаса берілетін сәттер кездеседі. Мұндай жағдайда олар бас сөзге қарағанда көлемі кішірек майлы қаріппен терілді.
Аударма
Бас сөздердің аудармасы жай қаріптермен терілді. Араларына үтір белгісі қойылған синоним сөздер аударманың нұсқалары ретінде берілді. Көпмағыналы сөздердің әртүрлі мағыналары нүктелі үтірмен бөлінді.
Туынды сөздердің мағыналары үшін аудармалар тек нүктелі үтірмен бөлініп, олардың алдына (қараңыз. с.е) тәрізді сөздік таңба қойылды. Бұл қарастырып отырған туынды сөздің білдіретін мағыналарының ретті бөлінісі және олардың аудармалары сол сөздің туындауына ұйытқы болған негізгі сөздің жанында берілгенін көрсетеді. Мысалы, annul/annulment.
Дәлме-дәл аудару мүмкін емес жағдайда, алдына ≈ белгісі қойылған толық емес эквивалент беріледі. Егер мұндай эквивалент табылмаса, сөз сипатталып, түсіндіріледі.
Сөздік таңбалар
Сөздік таңбалар көпмағыналы сөздің мағыналарын ажырату қызметін атқарып, оқырманның аударманы мәтін ыңғайына қарай таңдап алуына көмектесу мақсатын көздейді. Сөздік таңбалар курсив қаріппен теріліп, жай жақшаға алынды.
Бас сөздердің жанына қажетті стилистикалық сөздік таңбалар берілді. Құлаққа жағымсыз тұрпайы сөздердің жанына жай жақшаға алынған леп белгісі (!) қойылды.
Сөздердің айтылуы
Сөздіктің ағылшынша-қазақша бөлімінде бас сөздер түгелдей дерлік транскрипциямен қанымдалды. Негізгі, басты сөздің айтылуына қарап, туынды сөздің айтылысын бағамдауға болатындықтан, туынды сөздер үшін транскрипция берілмеді.
Көмекші сөздер
Көмекші сөздер, көмекші етістіктер, есімдіктер, одағайлар т.б. сөздер күрделі грамматикалық құрылымды сөздер болып саналады. Сөздікте мұндай ағылшын сөздеріне айрықша мән беріліп,KEYWORD сөздік таңбасымен таңбаланды.
“оr” және жақшаға алынған қисық сызық қолданысы
Сөздіктің ағылшын-қазақ бөлімінде фразаның бір- бірін алмастыра алатын аударылым варианттары арасына «оr» талғаулық шылауы қойылды. Ал жақшаға алынған қисық сызық (/) аударылым варианттарының бір бірін алмастыра алмайтындығын көрсетеді. Ал жай жақшаға сөздік оралым үшін қажет болуы мүмкін, бірақ міндетті емес сөздер алынды.
(~) тильдасының қолданысы
Сөздіктің ағылшын-қазақ бөлімінде тильда сөз тіркесі құрамындағы бас сөздің орнына қолданылады. Мәселен, «order» бас сөз ретінде алынса, «out of order» тіркесі: out of ~ түрінде беріледі.
Американдық нұсқа
Американдық орфографиялық нұсқа көп жағдайда британдық бас сөзбен бірге беріледі, мәселен, colour/color, сонымен қатар жеке дара сөздік ұяшық ретінде де көрсетілуі мүмкін.
Варианттық нұсқалар, әдетте жекелеген бас сөздер ретінде алынған жағдайда, мысалы, trousers/pants, британдық және американдық нұсқалар әліпбилік ретпен аралас берілді, ал американдық нұсқа ғана көрсетілгенде, дыбыстық ерекшелік міндетті түрде ескерілді, мәселен jump leads/jumper cables.
A, a
A [eö] n (MUS) ля
KEYWORD
a [eö, \] (before vowel or silent h: an) indef art 1: a book кітап; an apple алма; she’s a student ол студент
2 (instead of the number “one”):
a week ago (бір) апта бұрын;
a hundred pounds жүз фунт
3 (in expressing time) -на, -не; 3 a day күніне 3; 10 km an hour бір сағатта 10 км
4 (in expressing prices): 30p a kilo килограмы 30 пенс; £5 a person кісі басынан 5 фунт
AA n abbr (BRIT: = Automobile Association) Автомобиль ассоциациясы
AAA n abbr (= American Automobile Association) Американ автомобиль ассоциациясы
aback [\Çb¾k] adv: I was taken ~ мен таң қалдым
abandon [\Çb¾nd\n] vt (person) тастау (қалдыру); (search) тоқтату; (idea, hope) бас тарту
abbey [Ǿbö] n аббаттық
abbreviation [\briÉvöÇeö§\n] n қысқарту
abdomen [Ǿbd\m«n] n құрсақ, іш
abide [\Çbaöd] vt: I can’t ~ it/him мен оған/бұған төзе алмаймын; ~ by vt fus сақтау (бұзбау)
ability [\Çbölötö] n (capacity) іскерлік; (talent, skill) қабілет
ablaze [\Çbleöz] adj: to be ~ (on fire) отқа орану
able [Çeöbl] adj (capable) мүмкіндігі бар; (skilled) қабілетті; he is ~ to ... ол бірдеңені істеуге қабілетті
abnormal [¾bÇn¿Ém\l] adj есуас
aboard [\Çb¿Éd] prep (position: NAUT, AVIAT) бортында; (: train, bus) -га, -ге; (motion: NAUT, AVIAT) бортына ♦ adv: to climb ~ (train) поезға отыру
abolish [\Çb¿lö§] vt күшін жою; жабу
abolition [¾b\Çlö§\n] n күшін жою
abortion [\Çb¿É§\n] n аборт; to have an ~ аборт жасату
KEYWORD
about [\Çbaut] adv 1 (approximately: referring to time, price etc) шамамен алғанда, шамамен, жуық; at about 2 (o’clock) шамамен or шамамен алғанда сағат 2-де; I’ve just about finished мен аяқтайын деп қалдым
2 (approximately: referring to height, size etc) шамамен алғанда, шамамен; the room is about 10 metres wide бөлме ені шамамен or шамамен алғанда 10 метр; she is about your age ол шамамен or шамамен алғанда сізбен жасы бірдей
3 (referring to place) барлық жерде; to leave things lying about нәрселерді шашып кету; to run/walk about жүгіру/жүру
4: to be about to do бірдеңені істемек болу; he was about to go to bed ол ұйықтамақ болды
♦ prep 1 (relating to) туралы; a book about London Лондон туралы кітап; what is it about? бұл не туралы?; what or how about doing this? ...бұған қалай қарайсыз?
2 (referring to place) бойы; to walk about the town қала аралау; her clothes were scattered about the room оның киімі бөлме бойы шашылып жатты
above [\ÇbÃv] adv (higher up) жоғарыда ♦ prep (higher than) үстінде; (: in rank etc) жоғарырақ; from ~ жоғарыдан; mentioned ~ жоғарыда аталған; ~ all біріншіден
abrasive [\Çbreözöv] adj (manner) қатаң
abroad [\Çbr¿Éd] adv (to be) шетелде; (to go) шетелге; (to come from) шетелден
abrupt [\ÇbrÃpt] adj (action, ending etc) кенет; (person, manner) дөрекі; ~ly adv (leave, end) кенеттен; (speak) дөрекі
absence [Ǿbs\ns] n жоқ болу
absent [Ǿbs\nt] adj (person) жоқ
absolute [Ǿbs\luÉt] adj абсолютті; ~ly [¾bs\ÇluÉtlö] adv өте-мөте; (certainly) даусыз
absorb [\bÇz¿Éb] vt (liquid, information) сіңіру; (light, firm) жұту; he is ~ed in a book кітап оны толығымен тартып әкетті; ~ent cotton n (US) ылғал жұтқыш мақта; ~ing adj еліктіретін
absorption [\bÇs¿Ép§\n] n (see vt) сіңіру, жұту, қабылдау; (interest) елігушілік
abstract adj абстрактілі
absurd [\bÇs\Éd] adj қисынсыз, жөнсіз
abundant [\ÇbÃnd\nt] adj мол
abuse n [\ÇbjuÉs] vb [\ÇbjuÉz] n (insults) ұрсу; (ill-treatment) қатал қарау; (misuse) теріс пайдалану ♦ vt (see n) тіл тигізу қорлау
abusive [\ÇbjuÉsöv] adj (person) дөрекі, қатал
AC abbr (= alternating current) айнымалы ток
academic [¾k\Çd«mök] adj (system) академиялық; (qualifications) ғалым; (work, books) ғылыми; (person) ой өрісі жоғары ♦ n ғалым
academy [\Çk¾d\mö] n (learned body) академия; (college) училище; (in Scotland) орта мектеп; ~ of music консерватория
accelerate [¾kÇs«l\reöt] vi (AUT) жылдамдықты үдету
acceleration [¾ks«l\Çreö§\n] n (AUT) жылдамдықты үдету
accelerator [¾kÇs«l\reöt\r] n акселератор
accent [Ǿks«nt] n акцент; (stress mark) екпін белгісі
accept [\kÇs«pt] vt қабылдау; (fact, situation) көну; (responsibility, blame) өз мойнына алу; ~able adj жарамды; ~ance n (of fact) көну
access [Ǿks«s] n кіру рұқсаты; ~ible [¾kÇs«s\bl] adj ашық
accessory [¾kÇs«s\rö] n сайман; accessories npl (DRESS) аксессуарлар
accident [Ǿksöd\nt] n (disaster) оқыс оқиға; (in car etc) апат; by ~ абайсызда; ~al [¾ksöÇd«ntl] adj кездейсоқ; ~ally [¾ksöÇd«nt\lö] adv байқаусызда
acclaim [\Çkleöm] n қадірлеу
accommodate [\Çk¿m\deöt] vt (subj: person) тұрғын үймен қамтамасыз ету; (: car, hotel etc) сыйғызу
accommodation [\k¿m\Çdeö§\n] n (to live in) тұрғын үй; (to work in) ғимарат; ~s npl (US: lodgings) пәтер үй
accompaniment [\ÇkÃmp\nöm\nt] n сүйемелдеу; (MUS) аккомпанемент
accompany [\ÇkÃmp\nö] vt ере жүру; (MUS) сүйемелдеу
accomplice [\ÇkÃmplös] n сыбайлас
accomplish [\ÇkÃmplö§] vt (task) аяқтау; (goal) жету; ~ed adj (person) дарынды
accord [\Çk¿Éd] n: of his own ~ өз қалауы бойынша; of its own ~ өз бетімен; ~ance n: in ~ance with бірдеңеге сәйкес; ~ing prep: ~ing to бойынша; ~ingly adv тиісті түрде; (as a result) осыған сәйкес
account [\Çkaunt] n (bill) шот; (in bank) есеп шот; (report) есеп; ~s npl (COMM) есеп шоттар; (books) бухгалтерлік кітаптар; to keep an ~ of есеп жүргізу; to bring sb to ~ for sth біреуді бірдеңе үшін жауапқа тарту; by all ~s барлық мәліметтер бойынша; it is of no ~ маңызды емес; on ~ несие ретінде; on no ~ еш уақытта; on ~ of себепті; take ~ of есепке алу; ~ for vt fus (expenses) есеп беру; (absence, failure) түсіндіру; ~able adj есеп беруге міндетті; to be ~able to sb for sth біреуге бірдеңе үшін есеп беру; ~ancy n бухгалтерия, бухгалтерия ісі; ~ant n бухгалтер
accumulate [\ÇkjuÉmjuleöt] vt жинақтау ♦ vi жинақталу
accuracy [Ǿkjur\sö] n дәлдік
accurate [Ǿkjuröt] adj дәл; (person, device) тиянақты; ~ly adv дәл
accusation [¾kjuÇzeö§\n] n айыптау
accuse [\ÇkjuÉz] vt: to ~ sb (of sth) біреуді (бірдеңе үшін) айыптау; ~d n (LAW): the ~d айыпкер
accustomed [\ÇkÃst\md] adj: I’m ~ to working late/to the heat кешке дейін жұмыс істеу/ыстық мен үшін үйреншікті
ace [eös] n (CARDS) тұз; (TENNIS) доп беру арқылы жеңу
ache [eök] n ауыру ♦ vi ауыру; my head ~s менің басым ауырып тұр
achieve [\Çt§iÉv] vt (aim, victory) жету; ~ment n жетістік
acid [Ǿsöd] adj (CHEM, taste) қышқыл ♦ n (CHEM) қышқыл; ~ rain n қышқыл жауын
acknowledge [\kÇn¿löd½] vt (letter etc: also: ~ receipt of) алғанын растау; (fact) мойындау; ~ment n (of letter etc) алғанын растау
acne [Ǿknö] n безеу, бөртпе
acorn [Çeök¿Én] n емен жаңғағы
acquaintance [\Çkweönt\ns] n (person) таныс
acquire [\Çkwaö\r] vt иемдену
acquisition [¾kwöÇzö§\n] n алу, ие болу
acre [Çeök\r] n акр
across [\Çkr¿s] prep (over) арқылы; (on the other side of) арғы бетте; (crosswise over) көлденеңінен ♦ adv арғы жаққа; (measurement: width) енінен; to walk ~ the road жолды кесіп өту; to take sb ~ the road жолдан өткізу; the lake is 12 km ~ көл ені - 12 км; ~ from қарама-қарсы
act [¾kt] n (also LAW) акт; (deed) қылық; (of play) бөлім, акт; (in music-hall etc) нөмір ♦ vi (do sth) әрекет ету; (behave) өзін ұстау; (have effect) әсер ету; (THEAT) ойнау; in the ~ of барысында; to ~ as ретінде істеу; ~ing adj: ~ing director бастық/директор қызметін атқарушы ♦ n (profession) актёр кәсібі
action [Ǿk§\n] n (deed) іс-әрекет; (motion) қозғалыс; (MIL) әскери іс-әрекет; (LAW) шағым; the machine was out of ~ көлік істен шықты; to take ~ шара қабылдау
active [Ǿktöv] adj белсенді; (volcano) әрекеттегі; ~ly adv (participate) белсенді; (discourage, dislike) күшті, қуатты
activist [Ǿktövöst] n (person) белсенді
activity [¾kÇtövötö] n (being active) белсенділік; (action) қызмет; (pastime) әрекет
actor [Ǿkt\r] n әртіс
actress [Ǿktrös] n әртіс әйел
actual [Ǿktju\l] adj (real) нақты; the ~ work hasn’t begun yet жұмыс әлі басталған жоқ; ~ly adv (really) негізінде; (in fact) шындығында; (even) тіптен
acupuncture [ǾkjupÃ÷kt§\r] n акупунктураны инемен тесу
acute [\ÇkjuÉt] adj өткір; (anxiety) мықты; ~ accent акут
AD adv abbr (=Anno Domini) б.д.д. =біздін дәуірімізге дейін
ad [¾d] n abbr (inf) = advertisement
adamant [Ǿd\m\nt] adj илікпейтін
adapt [\Çd¾pt] vt (alter) лайықтау ♦ vi: to ~ (to) ыңғайлану, бейімделу
add [¾d] vt (to a collection etc) үстеу; (comment ) толтыру; (figures: also: ~ up) қосу ♦ vi: to ~ to (workload) үлкейту; (problems) қиындату
НЭПКО хэвлэлийн газар
Lord
Lord
Lord
Зочин
Зочин