Амжилт, хөгжил өөр утгатай

Манайд амжилт¹, хөгжил² гэдэг үгүүд нэг утгатай мэт ойлгогддог. Харин гадаад ертөнцөд тэс өөр утгыг агуулдаг юм. Тухайлбал, 2007 оны Хөлбөмбөгийн Азийн аваргад Ирак түрүүлсэн. Тухайн үед Иракын дайн эхлээд 4- н жилийн хугацаа өнгөрч байсан бөгөөд дайнаас нэг жилийн дараа тэд Афиний олимпийн хөлбөмбөгийн төрөлд 4-р байранд орж байсан юм. Олимпд Криштиану Роналду тэргүүтэй Португалыг хэсэгтээ 4:2-оор хожиж байлаа. Ирак хөлбөмбөгөөр амжилт гаргасан нь үнэн. Харин тэнд хөлбөмбөг хөгжиж байна уу гэвэл үгүй.

Дайн байлдаан зарим тохиолдолд спортын амжилтад нөлөөлөх тохиолдол бий. 1991 онд эхэлсэн Югославын дайнаар 1 сая иргэн гадагшаа дүрвэсэн байдаг. Өнөөдөр амжилт гаргаж буй серб, хорват, словен гэх мэт улсын тамирчид энэ дайнаас дүрвэсэн гэр бүлийн үр хүүхдүүд юм. Эдгээр улсууд барууны өндөр хөгжилтэй улс орнууд шиг сайн тамирчидтай хэдий боловч спорт өндөр хөгжсөн улс оронд очсон дүрвэгсэд голлох нөлөөг үзүүлжээ. Дотоодын спортын салбар нь хөгжил муутай, эргэж шигшээ багтаа тоглох болсон тамирчид одоогийн серб, хорватын амжилт гаргах үндэс болж байна.

“Ургуулах” ба “түүх”

Спорт хөгжсөн улсуудад дэлхийн том тамирчдын залгамж халаа хэдэн зуугаараа бэлтгэгдсэн байдаг. Харин манайд З.Ойдов гуай шиг тамирчин хэзээ гарч ирэхийг хүлээхээс өөр аргагүй. Манай спортын бодлого бол залгамж халаа биш төрөлхийн авьяастай нэгэн нь өөрөө бойжоод (ургаад) гараад ирснийг нь түүдэг. Дараагийн Н.Түвшинбаяр хэзээ бойжохыг хэн ч мэдэхгүй. Бойжохгүй ч байж магад. Бид төрөлхийн авьяастайгаа гадагшаа явуулж амжилт гаргаад спорт хөгжчихлөө гэдэг. Спорт хөгжсөн улсууд яг эсрэгээр түүх биш залгамж халаагаа бэлтгэдэг. Залгамж халаагаа бэлтгэдэг учраас дараагийн дэлхийг шуугиулах тамирчид ард нь бэлэн байдаг юм.

Япон дасгалжуулагчийн үг бий “Хүүхэд бүр цэцэглэдэг. Харин хэзээ вэ гэдэгт гол учир бий” гэж. Японд цэцэглэх орчинг нь бүрдүүлээд услаад, бордоод, арчилдаг. Ургацаа хураах үед энд тэнд том том цэцэгүүд дэлгэрч зарим нь хэний ч санаанд багтамгүйгээр дээш цойлдог. Тэндээс мэргэжлийн тамирчид гарч ирнэ. 

Манайх бол муу хөрстэй. Муу хөрс зэрлэг ургамал ургуулж, азтай тохиолдолд хааяа нэг цэцэг ургана. Тухайн цэцэг өөрөө л дээш ургана уу гэхээс хөрс, арчилгаа, бордоо байхгүй.

Хааяадаа ингэж ургасан цэцгийг хараад спорт ядуу, муу орчиноос бий болох нь амархан гэдэг ойлголт хүмүүст бий. Гэтэл бүх статистик үүний эсрэг хариу гаргадаг. Нээрээ манайд тоо биш таамаг хүчтэй шүү дээ. Гол нь тэр таамгаа амьдралд хэрэгжүүлдэг нь аюултай.

Спортыг хөгжүүлдэг улсад нэг од гарч ирээд чимээгүй болдог, дараагийнх нь гараад ирдэг. Өмнөх од Майкл Жордан, Майкл Фэлпс шиг тасархай биш бол ихэнхдээ мартагдана. Тамирчид нь бараг бүгд саятнууд. Байнга дэлгэрч, ургаж байдаг. Социалист нийгэм нэг, эсвэл хоёр том одыг байнга ярина. “Тэр ч гүү ээ мөн мундаг тамирчин байсан шүү, ахиж тийм тамирчин гарч ирэхгүй юм. Бидний үед спорт хөгжиж байжээ” гээд л... Хөгжил гэхээсээ илүү тухайн үед амжилт гарсан нэг тохиолдлыг ингэж дурсах нь олонтой.  Тэд нар нь алга болчихвол залгамж халааг нь хүлээнэ. Дархлагдсан тамирчид ингэж л гарч ирдэг. Хэрвээ хөгжиж байвал дархлагдана гэж байхгүй. Барууны спорт бол үргэлжийн буцалж, ширгэж, дэлгэрч, гандаж байдаг. Өнөөдөр од байсан хүн маргааш хэн ч биш болох тохиолдол олон. Авьяастнууд олон болохоор сахилга бат тогтвортой амжилт гаргах үндсэн суурь болтлоо хөгжиж байна. Спортын мэдээ нь өнөөдөр тэр ийм шуугиан тарьлаа, энэ ингэж рекорд тогтоолоо гэдэг. Маргааш нь дахиад л өөр тамирчид гарч, өчигдрийн хэд мартагдана. Өрсөлдөөн ихтэй, амсхийх зав өгөхгүй. Харин хөгжил биш амжилтын араас явдаг улс орнууд нэг амжилт гаргасан бол тэрийгээ урдаа барьж өрсөлдөөнийг хаадаг. “Би олимпоос медаль авсан, би тэмцээнд оролцоно, би гадныхантай сайн үзэлцдэг... Гадныхантай тэр л сайн үздэг юм, энэ монголдоо алаад байдаг гадаадад чаддаггүй юм...”. Ийм жишээг төрөл бүрээр нь олж болно.

Манай сагсанбөмбөг (сагсанбөмбөгөөр жишээ авлаа, ер нь бол бүгд төстэй) чинь 60-аад онд Холбоо байгуулагдаж үүсч хөгжөөд өдий хүрч байна гэдэг. Үнэндээ хөгжсөн биш тодорхой хугацаануудад амжилт гаргасаар энэ хүрчээ. Манай ямарч спортын төрөл тухайн үед өөрийн хүчээр гарч ирсэн том тамирчнаа урдаа барьдаг бөгөөд залгамж халаа нь баталгаатай биш. 1964 оны Токиогийн Олимпоос хойш манай спортын бодлого дараагийн олимпд яаж медаль авах вэ гэдэг зорилготой байв. 1990 он гараад бодлогын түвшинд өөрчлөлт гараагүй. Угтаа бол бид 1960 онд бодсон бодлоороо өдий хүрчээ.

Одоо амжилтаа түр хойш нь тавиад спортыг хөгжүүлье. Амжилт гаргаад спорт хөгждөггүй гэдгийг бид өөр дээрээ хангалттай туршлаа. Томруулсан хэлбэр нь Орос, удаан хугацааны дараа Хойд Солонгос шиг болно. Засаглалаа сайжруулж бодлого гаргая.

Инженер ба ажилчид

Гадны төлөөлөгч ирэх үед Улаанбаатар хотоо танилцуулж буй хэлмэрч:

-    Энийг зөвлөлтүүд барьж өгсөн, энийг япончууд барьж өгсөн, энийг хятадууд...
-    Ингэхэд та нар өөрсдөө юу хийж, бүтээж байна?

Гайхсан хэлмэрч:

-    Харин бид коммунизмыг байгуулж байна.

Өмнөх нийгэм худал хуурмаг дээр тогтож байлаа. Үндсэн зорилго нь өөрөө хуурмаг байсан нь дотроо буй зарим үнэн бодит зүйлээ үр дүнгүй болгосон юм .Спортын салбар “нийтийн биеийн тамир” гэдэг хуурмаг ойлголт дээр тогтож, олимп, дэлхийд амжилт гаргасан тамирчдаа одон медаль гэдэг шагналаар хуурдаг байв. Харамсалтай нь энэ бодлого одоо ч манай спортын гол амин сүнс байсаар.

Тэгэхээр нийтийн биеийн тамир гэж яг юуг хэлээд байна вэ? Коммунизмын үед ажил дээрээ гимнастик хийж, бүх нийтийг эрүүлжүүлэх хөтөлбөр байсан байж болох юм. Ард иргэдийнхээ эрүүл мэнд, чөлөөт цагийг улс орон нь хариуцдаг хувийн өмч битгий хэл эрүүл мэндээ хүртэл улсдаа “алдчихсан” тийм л үе.

Баруунхан тамирчдаа Жордан, Коби, Роналдо, Мэсси гэж зөвхөн нэрээр нь брэнд болгож цалин хөлсийг нь өгч байхад, коммунист улс оронд хөдөлмөрийн баатар, гавьяат тамирчин, спортын мастер гэж хуурна. Хүний алдар нэр, бусдад хүндлэгдэх мөн чанар дээр адилхан тоглолт хийж буй.  1990 он гарахад коммунист нийгмийн тамирчид баруун руу үхэн хатан зүтгэж байсан нь чадвараа шударгаар үнэлүүлэхийг хүссэнийх. Баруунд зөвхөн сайн тамирчид төрдөггүй. Харин засаглалаасаа болоод Зөвлөлтөд төрсөн Жордан, албадлагаар газар хагалаж, Хойд Солонгосын Ким Ю На, хоол олохын тулд биеэ үнэлэж буй. Ялгаа нь ерөөсөө л энэ.

Улс эх орноо засаглалаа сайжруулаасай гэж хүснэм. Одоо хуучин бодлогоосоо салья. Салахын тулд засаглалдаа өөрчлөлт оруулж, ойлголтоо өөрчилье. Хар ажилчид биш бодлого боддог хүмүүсээ олж харья.

Манай засаглал амжилт, хөгжлийн урвуу хамааралтай яг адилхан. Тухайлбал, яам ч юм уу, спорт холбоо байлаа гэж бодоё. Юу хийдэг вэ гэхээр ажил л хийдэг. Бичиг цаастай зууралдаж, өдөр тутмын ажил хийж, хүмүүстэй уулзаж, спонсор олж тэмцээн зохиогоод л... Жил бүр энэ маягаар үргэлжилнэ. Гадны том спортын холбоо, лигүүд гаднаасаа яг ингэж харагддаг. NBA, Премьер лиг нь гаднаасаа тэмцээн мэт боловч бодлого, засаглалын нийлбэрээс гарсан хариу нь байдаг юм. Бид хариуг нь хараад яг адилхан гаргачихаад байдаг боловч, хариу яаж гарч буй процесс нь хамгийн чухал байдгийг олж хардаггүй. Тиймээс манай холбоод мундаг ажлаад байдаг хэдэн жилийн дараа харахаар үр дүн нь харагддаггүйд өөрсдөө ч гайхдаг байх.

Яам болон тухайн спортын холбоо бол тэмцээн зохиодог биш бодлого тодорхойлдог газар. Бодлого биш ажил хийдэг учраас спорт хөгжихгүй байгаа юм. Ажлыг ажилчид л хийнэ. Харин бодлогыг инженерүүд боддог. Барилгаар бол инженергүй, зураг төлөвлөгөөгүй хэдэн ажилчид юу ч барьж байгаагаа мэдэхгүй ажил хийгээд л байдаг, мөнгө үрэгдээд л байдаг. Хааяа нэг огт хамааралгүй зүйлээр дамжин амжилт гаргавал, манай барилга ч хөгжөөд сүйд болж байна даа гэж нэг хэсэг бужигнаж байгаад дахин хэвэндээ орно. Уг нь барилгын хамгийн чухал хүн бол ажилчид биш инженерүүд юм.

Ганцхан сайхан инженер байхад ажил хийх хүмүүсийг хангалттай олж, ажиллуулж чадна. Надад бол ийм л дүр зураг харагддаг. Ажилчдаасаа салж, инженер ажилчдынхаа ялгааг олж харах хэрэгтэй.

Капитализм ба коммунизм

Амжилт, хөгжлийн ялгааг хамгийн их ялгаруулж харуулсан жишээ бол капитализм, коммунизм юм. Хоёр систем дайны дараагаар бүх салбарт хүчтэй өрсөлдсөний дотор спорт голлох үүргийг гүйцэтгэсэн билээ.

Үр дүнгийн хувьд өгөө аваатай бараг л коммунист систем нь илүү байна гэсэн дүгнэлтийг олимпийн медалиар харж болохоор байв. Коммунизм унадагийн өмнөх жил Сөүлийн 1988 оны Зуны Олимпт ЗХУ, Зүүн Герман медалийн чанараар тэргүүлж, капиталист “ах”-тай хагас авторитар Өмнөд Солонгост коммунизмын тугийг бахдалтайгаар мандуулж байсан юм. Эдгээр улс том амжилт гаргасантай хэн ч маргахгүй. Харин спорт хөгжиж байсан уу гэвэл эргэлзээтэй. Коммунист орнууд олимп буюу сонирхогчийн спорттойгоо үлдсэн бол АНУ болон баруун европ спортын дараагийн шат мэргэжлийн спортод орчихсон байсан юм. Үүний ялгааг батлах мэт 1992 оны Барсэлонад NBA-гийн мэргэжлийн баг орж ирснээр спортын зөрүүг тод харуулсан. Америкийн сагсчдыг өрсөлдөгч баг нь хүртэл дэмжиж байсан нь спортын түүхэнд цаашид ч тохиолдохгүй биз. Баруун европын хөлбөмбөгийн лигүүд, мэргэжлийн теннис, гольф, бокс дараагийн шатандаа гарчихсан байлаа.

Өнөөдөр коммунизм нуран унасан ч зарим ялгаа арилаагүй. Оросууд одоо мэргэжлийн спортоос шахагдаж барууныхны тоохоо больсон чөлөөт бөхөд л хүчтэй байна. Ийм хүнд, будлиан их гардаг явцгүй спортыг өндөр хөгжилтэй улсууд тоохгүй. Шагнал урамшуулал муу, хүн сонирхохгүй спортоор хүн яагаад ч хичээллэхгүй. Ингэж амьдралаа алаад яахав гэж тоох ч үгүй хариулна. Хичээллэх хүн ч байхгүй гэдгийг шууд хэлдэг. Германы алдарт бөх олимп, дэлхийн аварга Александр Лайпольд “Манайд чөлөөтийн бөх байхгүй шүү дээ. Надтай нийлээд 2 л хүн миний жинд барилддаг. Би яаж харин сайн бөх болсон юм” гэж хэлж байлаа. Ургуулах хөрс сайн тулдаа бөхгүй, өрсөлдөөнгүй газраас Лайпольд шиг бөх төрж байгаа юм. Чөлөөт бөх хуучин коммунист улсуудад амь бөхтэй оршиж буй. Коммунизмын үед олимпийн медаль ахиу ав гэж гэсэн даалгавраар бүх улсад чөлөөтөөр барилдаж байсан бөгөөд Югослав хүртэл дэлхийн аваргатай байлаа. Югославчуудыг дээшээ гаргахын тулд З.Ойдов гуайг хоёр ч удаа Сэидиу Шабан гэдэг бөх Дэлхийн аваргад булхайгаар ялж шигшээд үлдэж байсан гэдэг.

Орост 1990 он гарч нийгэм өөрчлөгдсөн ч өмнөх бодлогын түрэлт одоог хүртэл үргэлжилсээр байгаа нь, энэ том гүрэн хаягдсан талбарт манлайлахаас өөр боломж үлдсэнгүй.  Баруунд тоглодог мэргэжлийн хөлбөмбөгчнөөрөө Япон, Өмнөд Солонгосын хаана ч хүрэхгүй байна. Сагсчдаараа Испани, Герман, Франц, Итали, Серб, Хорват, Словениас цөөхөн тоглогчидтой болж, Украин, Швейцар хавьцаа явж байна. Мэргэжлийн теннист эрчүүд нь таг болж, жил ирэх тусам эмэгтэйчүүдийн амжилт буурсаар. Орос бол муу тамирчидтай биш, харин муу засаглалтай. Ерөөсөө л муу хөрстэй. Асар уудам газар нутаг, олон үндэстэн ястантай нөөц арвинтай. Гэхдээ төрөлхийн энэ авьяасууд асар хол хөгжсөн мэргэжлийн талбарт гарах боломжгүй байна.  Жил ирэх бүр сул тал нь томорч харагдсаар буй.

Бодлого, засаглалаа өөрчлөхгүй бол Хөлбөмбөгийн лигээ Премьер лигийн нэрээр нэрлээд ч ялгаагүй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байх.

Оросын спорт унасан 4 том шалтгаан бий:

1. Удирдах албан тушаалтан, спортын бодлого тодорхойлогчдоо мэдлэг ур чадвараар нь биш, үнэнч байдлаар нь сонгож байсан.
2. Үүнээс болоод хэдэн арван жилийн удирдлагын алдаатай шийдвэр хуримтлагдсан.
3. Эдийн засгийн судалгаа тооцоогүй үзэгч(мэргэжлийн биш)– ийн сэтгэл хөөрлөөр шийдвэр гаргаж байсан. Спортод ийм жишээ олон гардаг. Тиймээс мэргэжлийн хүн заавал байх ёстой салбар гэж үздэг юм.
4. Спортын хөгжлөө тодорхойлох биш, зөвхөн амжилтыг дүгнэх болсон.

Оросын өнөөгийн спортын үр дүн одоо харагдаж байна. Харин үйл явц нь аль дээрээс хойш болоод өнгөрчихсөн. Манайх бол яг үүний жижигрүүлсэн хувилбар. Орос шиг нүсэр биш учраас бидэнд засах, залруулах боломж илүү байгаа ч, орос шиг мэдэгдэхүйц том биш учраас олны анхаарлыг татахгүй байх сул талтай.

Хоёр солонгос

Ямарч үзүүлэлтэд хоёр солонгос сонгодог жишээ болон үлджээ. 2010 оны Хөлбөмбөгийн Дэлхийн аваргад хоёр солонгос оролцсон бөгөөд спортын талбарт үе үе ингэж зэрэг оролцох тохиолдол бий. Нэг үр дүн үзүүлж буй мэт боловч Хойд Солонгосын спорт зөвхөн амжилт гаргах зорилготой. Хөгжих гэдэг үг энэ улсын үгийн санд байдаггүй гэж болно.

Манайх шиг хөгжил, амжилт гэдэг үгүүд нэг утгыг илэрхийлдэг. Харин Өмнөд Солонгосын хувьд дээрх хоёр үг нь тусдаа утгыг агуулах бөгөөд хөгжил гэдэг нь урт хугацааны үйл явц, бодлого, судалгаан дээр суурилж ирээдүйд илүү сайныг бүтээх процесс. Амжилтыг нэг тэмцээн, нэг тохиолдолд голчлон ашиглана.

Хойд Солонгос том тэмцээнд оролцох эрхээ авч байна. Гэхдээ тэнд спорт хөгжиж байна гэж хэн ч хэлж чадахгүй. Хэлэх ч боломжгүй. Улс орны нэрийг гаргах, улс орноо сурталчилах зэвсэг мэт ойлголт арилаагүй.

Спорт бол улс орны нэрийг сурталчилах хэрэгсэл боловч Хойд Солонгост энэ ташаа ойлголт юм. Хойд Солонгос Лондонгоос 4 – н алт авахад дэлхий нийт тоож харсан уу? Дэлхийд өөрсдийгөө сурталчилж чадсан уу? Өөрсдөө бол манайх алаад өгсөн л гэж бодож байгаа. Мэдээж дэлхий нийт ийм юманд анхаарал хандуулахгүй, “Хоцрогдсон улс медаль авч хөөрхий, болж дээ”. Алт авсан төрөл нь коммунизмын үед амжилт гаргахын тулд уйгагүй дэмжсэн нэг хүний тулааны төрөл. Мэргэжлийн болж амжаагүй төрөлд Хойдууд амь бөхтэй орших болно, байх ч болно.

Гадагшаа гарахаараа од болдог

Манай тамирчид гадагшаа гарахаараа од болдог. Хуучин коммунист улсууд болон спортын салбар нь хөгжөөгүй улс бүрт энэ үг хамаатай. Африкаас баахан спортын одод төрдөг. Бүгд л гадагшаа гараад од болох замаа засдаг. Дуучид, бүжигчид, шатарчид, хөлбөмбөгчид, сагсчид. Африк гаралтай АНУ-ын Ерөнхийлөгч хүртэл бий. Обама Кенид эмээ дээрээ байсан бол юу хийж байх байсан бол!

Спорт хөгжөөгүй улс орнуудад түгээмэл байдаг энэ зүй тогтол манайд ямар байна вэ?

Сүмогийн хэд гадагшаа гараагүй бол үндэсний бөхөөр хичээллэж байгаа. Аварга арслан болоод дэлхийн түмнийг биш монгол түмнээ баясгаад байж байна. Дуурын дуучин Г.Ариунбаатарыг монголд хэн ч мэддэггүй байлаа, гадагшаа гараад дэлхий ч, бид ч хэн байсныг нь мэдэж авсан. Өөр хэд хэдэн дуурийн дуучид гарч ирсэн нь дандаа гадаадад. Манайд авьяастнуудаа үнэлэх систем, бодлого, засаглал нь бүрдээгүй гэдгийг эндээс харж болно.

Харамсалтай ч гэмээр сүүлийн жишээ бол хөнгөн атлетикийн Б.Сэр-Од. Ийм тамирчин байдгийг зарим нь мэдэхгүй байх. Харин гадны марафонд бол Б.Сэр-Од том од, хүчтэй өрсөлдөгч. Манай нөхцлөөс гарсан гэхэд итгэмээргүй амжилт үзүүлж байгаа тамирчин. Дахиж Б.Сэр-Од шиг гүйгч манайхаас гарахгүй биз. Миний буруу байгаасай. Гадаадад очиход “Монголын Б.Сэр-Од ирлээ гээд тусгай машинаар үйлчилж, ямар бэлтгэл хийх вэ, ямар зам засах вэ” гээд кени, эфиопууд шиг тусгай үйлчилгээ үзүүлдэг. Ази, Европт түүний цагийг үзүүлсэн тамирчин ховор. Ази, Европын марафоны тэргүүлэх тамирчин манай улсын иргэн. Гэхдээ бид мэддэггүй. Бараг гүйгчгүй улсаас ийм тамирчин гарч ирээд дэлхийд цойлоод байхад ямарч улсын хөнгөнийхөн гайхаж таарна. Их Британи хүртэл өөрсдийн тамирчин болгох гэж санал тавьж, насан туршийн баталгаа өгч байсан гэдэг. Аль хэдийн 30 нас гарчихсан, нормоор бол удахгүй зодог тайлах гэж буй тамирчин шүү дээ. Онцгой тамирчин болоод л ингэж таарна. Сүүлийн ярилцлага дээрээ харамсаж байгаагаа хэлсэн байдаг.

Хэрвээ хөнгөн биш мэргэжлийн хэмжээнд хөгжсөн теннис, гольф, бокс гэх мэт ганцаарчилсан спортоор амжилт гаргасан бол клубт харьяалагдаад явж өгнө. Дэлхийд ингэж үнэлэгддэг Б.Сэр-Од монголд хэн бэ?

Азийн наадамтай зэрэгцэж Японд болсон тэмцээнд түрүүлснийхээ дараа Холбооноосоо мөнгөний араас явлаа гэдэг зэмлэл хүртэж, эх орныхоо нэрийг бодсонгүй гэдэг “ял”-д унаж байв. Зовлон гэвэл монголд зөндөө. Даргаас хамааралтай системд зовлонгүй байна гэж үгүй. Дэлхийн хэмжээнд харж чаддаг даргатай бол “азтай”, бусад тохиолдолд “азгүй”. Ерөөсөө л сугалаа. Ийм засаглалд сугалааны магадлал харьцангуй бага буюу сайн даргатай байх боломж тун бага.

Бидний давуу тал

Бидэнд олон давуу тал бий. Хүн ам цөөн спортоор хичээллэгчид багатай. Бодлого муу учраас цөөхөн хэдэн тамирчдаа зөв ашиглаж чаддаггүй. Хөлбөмбөг, сагсанбөмбөгийн спортод бүтэн цаг зарцуулдаг тамирчин 100 ч хүрэхгүй. Ажлаа хийнгээ хөлбөмбөг, сагсны лигт тоглож байгаа нь 100 гарна. Шигшээд шигшээд 50 хөлбөмбөгчин, 50 сагсчин гарч ирнэ. Үлдсэн нь чөлөөт цагаа өнгөрөөгчид.

Жүдо бөх гэхэд нэг жинд идэвхитэй барилддаг 10 хүрэхгүй тамирчинтай. Нийлээд 50 орчим. Чөлөөт, бокс бүр бага. Бусад спортууд бол Улсын аварга гэж хоосон зааланд хэдэн тамирчны өрсөлдөөн.

Тэр спортын Улсын Аварга болж, тэр тэр аварга боллоо гэдэг зааланд тамирчид, тамирчдын гэр бүл, найз нөхөд л байна. Бөхийн орон гэдэг ч, жүдо, чөлөөтийн улсын аварга, олон улсын тэмцээнийг үзэх хүн олддоггүй.

Цөөхөн тамирчиддаа зарцуулагдах мөнгөн дүн санаанд оромгүй тоо гарна. Манайд энэ талаар хийсэн судалгаа байдаггүй. Судалгаа байлаа ч анхаарал хандуулах нь бага. Цөөн хэдэн тамирчдаа чанартай сайн тамирчид болгох боломж хангалттай бий.  Энэ цөөхөн хүн ам, цөөхөн тамирчид. Хөгжих бүх нөхцөл бүрэн. Асуудал мөнгөндөө биш бодлого, засаглал, ойлголтондоо байна. Гаднаас санхүүждэг хөлбөмбөг, хангалттай их үзэгчтэй сагсанбөмбөг яагаад хөгждөггүй юм бэ? Засаглал, засаглал, засаглал бас дахин засаглал.

Хамгийн том жишээ Үндэсний бөх. Ямарч барилдаан болсон битүү үзэгчтэй. Хаана ч очсон хүндэтгэнэ, бахархана. Жинхэнэ спортын одууд. Үндэсний бөхөд мөнгө дутаагүй, засаглал болон бодлого дутагдаж байгаа юм. Наад зах нь сүмо шиг хариуцлага хүлээлгэдэг, үндэсний спортын төлөөлөл учраас үүрэг хүлээдэг болох ёстой! Аль нь ч байхгүй.

Спортын хөгжил бидний гарт бий! Харин яаж хөгжих вэ гэдэг аргаа л бид олохгүй байна. Монголд спортын салбар дэлхийн хэмжээнд хөгжинө гэж миний бие боддог. Тэгэх ч болно!