Эмэгчин мэлхий ха­жуу намганд буй эрэгчин мэлхийнүүд дээр очсоноо ярьж байна. "Хажуу нам­гийнхан аягүй балиар. Өчигдөр очсон чинь на­майг хүчиндээд. Өнөөдөр бас л хүчиндчихсэн. Мар­гааш дахиад л очихоос..." Тийм муухай балиар юм бол битгий очиж байгаа ч дээ. Яг үнэндээ очих дур­тайгаас гадна гоё байгаа байхгүй юу.

    Үүн лүгээ төрд ажил­лагсад цалингаа голж ярьж байна аа. "Төрийн албаны цалин аягүй бага ш дээ. Томоохон пүүсийн цэвэрлэгчээс бага авдаг гээд бод доо..." Тэгвэл төрд ажиллахаа боль­чихооч дээ... Яалаа гэж. Цалингаас өөр зөндөө шанс бий. Ишгэн даргаас бух хүртэлх бүх албан тушаалтанд цэцэрлэгийн хоол шомбодохоос өгсүү­лээд дэл сул үнэгүй орд харш хүртэл олддог   өгөөж баян газар байхгүй юу.

    Гурван сая хүрэх гэж байгаа манай ард түм­нийг удирдан залж яваа 160 мянган төрийн ажил­тан, ажилчид цөмөөрөө энэ сараас хойш цалин­гаа нэмүүлж байна. Төр засаг цалин нэмлээ. Ард түмнээ харж үзлээ. Бүр гучин хувиар нэмлээ шүү дээ. Батболдыг дахин дахин сонгоно оо.

    Цалин нэмснээр бид­ний амьдрал хэрхэн дээшлэх бол. Тэр хэдийн амьдрал юу юм гэхээс бид бүгдийн хувьд гуниг цөх­рөлөөс өөр юм харагдах­гүй байна. Цалингийн сургаар юмны үнэ өснө. Цалин авах ажилгүй хү­мүүст нэмэгдэл нь хорогд­лоор тусч бүр тамир­дуул­на. Яаж амьдарна даа. Ямар харгис засаг­лал вэ гэж гасална. 3000 гаран хүн амтай хөдөө­гийн суманд конторын албан хаагч, багш, эмч, энэ гурван байшинг цэ­вэрлэдэг, манадаг бүгд нийлээд 100 хүрэхгүй хүний асуудлыг шийдэж байгаа байхгүй юу. Тэр хэд ард түмэн, бусад нь биш юм уу?

    Төрийн өндөрлөгүүд байсгээд ард түмнийхээ дунд орж ирдэг. Тэр аймагт "ажиллаж бай­гаад" ирлээ гэж мэдээл­дэг. Дарга нар ард түм­нийхээ дунд орж бүх л газраар орсон. Сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, цэрэг цагдаа  мэдээж орон нутгийн удирдлага гээд. Бас замд таарсан нэг малчин айлд орсон. Дараа нь улаан буланд "хөдөлмөрчидтэй" уул­залт хийсэн. Эргээд ха­рахад төр зөвхөн төрийн албан хааг­чид­тайгаа са­нал гомдлоо солилцоод буцсан бай­даг. Тэр уулз­сан ард түмэн нь цөмөө­рөө цалингаа нэмүүлэх тухай гомдол гаргахаар нь "Манай орны ард түм­ний цалинг нэмэхээс өөр аргагүй болсон ажээ" гэж боддог юм байх даа. Одоо тэгээд хувийн хэвш­лийнхнийг дуудаж ирээд "Та нар ч гэсэн 30 хувь нэм" гэж үүрэг өгөх үү. "Гурил минь гурилаа төдөн төгрөгөөр зар чи" гэж энэ намаржингаа солиорсон.

    Том жижиг авлигач­дын цалин нь өндөр, иддэг талх нь хямдхан, хүүхэд нь үнэгүй сур­гуульд сур­на, өөрсдөө үнэгүй га­даад дотоодод зугаална. Төрийн өврөөс гарч, арын хаалгаар нь орж  амьдарна. Татвар тө­лөгч­дөөс огт санаа зовох­гүй, тэднээс асуулгүй ингэж байн байн дээрэм хийж болж байгаа юм уу. Төр өө??? Тэгсэн атлаа улс орны хөгжлөөс хойш чангаадаг, цагаа бүрт­гүүлэх төдий ажилгүй шаарнууд зөвхөн төрд л үүрлэсэн байхыг нь яана.

    Гэхдээ төрийн албан хаагчийн цалинг нэмж бололгүй яахав. Хоёрын хооронд гуч биш бүр дорвитой нэмэх шаард­лага бий. Хийсэн ажилд нь тохирсон хөлс олгох ёстой. Улсын сургуулийн сайн багшид үр дүнгээр нь тооцож сайн хөлс өгөөд мууг нь хөөж явуу­лах хэрэгтэй ш дээ. Сайн мэс засалчийг тогтмол цалингаар торгоож чадах уу. Түүнээс гадна хийе дээ гэсэн ч хийх ажил байхгүй дэмий орон тоо бүр дэмий яам агент­лагаар энэ орон бөөстөж дууслаа.

    Намрын ургац ху­раал­тын цаг үе ч юм бай­гаа. Мэдээллээр ХХААХҮЯ-ны нөхөд байс­гээд л гарах юм. Энэ яам гэхэд л дотроо ямар олон хэлтэс салбарууд­тай юм бэ. Тариа хурааж байгаа ком­байнчдаас олон хэлтэс­тэй, хэлтсийн дор бас мэргэжил­тэн, туслах, ажил­тан, жолооч, үйлч­лэгч, бичээч гээд юм юм л байж таараа. Малаа яаж маллахаа марксизмаар заалгахгүй гэгчээр энэ яам өвс хадаж байгаа, тариа хурааж байгаа нөхдүүдэд ёстой ажлын садаа. Тэнгэр муудахаас өмнө амжиж төмсөө хураамаар бай­даг. Яамны сайд дарга гээд сурвалжлагч аятай нэг "Нийслэл хүү" ирчи­хээд хачин хачин юм асуугаад зогсчих нь. Явж болдоггүй, хаяж бол­дог­гүй. Тэгээд зогсохгүй ямаа боолгоно, ядарч яваагаа гайхна.

    Төрийн мэдлийн эр­дэм шинжилгээний зо­риу­лалттай үр тариа жимс ногооны лаборато­ри газар тариаланд бий байх. Малны хувьд наад­маар есөн туг зөөдөг есөн морь Хэнтийд байдаг юм билээ. Хөдөө аж ахуйн бүх мал хуй хувьд очоод хорин жил болох гэж байна. Гэтэл төрийн энэ яам ямар ажил хийдэг байж таарах вэ.? Тоо бүрт­гэл хөтөлж, сурвалж­лага хийхээс өөр нөлөө­гүй. Харин саад болох тал дээр бол бүгд сайд.   Нэг иймэрхүү нүсэр тогтол­цоонууд ганц хөдөө аж ахуйн яаманд ч байгаа юм биш.

    Сайн муу гэхгүйгээр бүгдийг нь хавтайруулан цалин нэмсэн нь анхаа­рал татаж байна. Хүмүү­сийн хийж бүтээсэн аж­лыг тооцоод үзсэн чинь дандаа дутуу үнэлж бай­сан байх нь. Тэгээд одоо гучин хувь нэмэхлээр цалингаа сая шударга авч эхэлж байгаа юм байна. Тийм үү. Өөрөөр цалин нэмэх шалтгааныг ер олж харахгүй юм. Хэр­вээ манай мөнгөн дэвс­гэрт Европын холбооны улс шиг хоорондоо нягт уялдаатай байдаг бол ийм бодлогогүй алхам хийж чадахгүй. Бид бүх гүйлгээг америк долла­раар хийдэг байсансан бол, монгол төгрөг гэж байхгүй байдаг бол цалинг нэмнэ үү, хасна уу хамаа алга. Жижигхэн Монголд төрийн цалинг 300 хувь нэмсэн ч бусад үнэнд ганц цент нөлөө­лөхгүй.  

    Гэтэл энэ нэг эрээн цааснаас хямдхан бол­чих­сон "Хөх Чингэс"-ийн дэвсгэртийг амныхаа зор­гоор ханшийг нь  уна­гаж байна. Хүмүүс төрийн албанд орвол цалин сайтай юм гээд тийшээ хошуурцгаах байх. Тө­рөөр тэжээлгэсэн  үлбий­сэн юмнууд долоо хоногт хоёр өдөр амарч, орой зургаа гэхэд ажлаасаа тарж, ажлын цагаараа аминыхаа асуудлыг хөө­цөлдөн, тайлан, маягт гаргах төдийхнөөр цаг нөхцөөн дэлхийн зах зээ­лийн энэ их өрсөлдөөн, хөгжил дунд яаж хөл ний­лүүлэн явна гэж бодоо вэ?. Улс гүрэн байтугай жижиг гоо сайхны салон ч ийм байдлаар явах юм бол жил хүрэхгүй дам­пуур­даг биз дээ. Оюу тол­гой, Та­ван толгойгоос мөнгө бос­гоно. Олон юм битгий хуцаад бай гэх биз. Жаа­хан мөнгөний сураг сон­соод мөн ч их сагаж байна даа. Зогсоо зайгүй төрийн хайр халамж, нэмэгдэл, эх орны хишиг, эрдэнийн хувь, хүүхдийн мөнгө, оюутны тусламж, талхны үнийн зөрүү, авто­бусны билетний тус­ламж... За одоо болно доо болно. Ажлаа хийц­гээе гэх хүн нэг ч алга. Гучин хувь нэмэгд­лээ гээд түргэн шуурхай ажиллаж байгаа төрийн хөнгөн сурталтан хаана байна. Бахь байд­гаараа мөнгө зүгээр өгвөл инээнэ. Илүү их өгвөл бүр чанга инээх нь зэвүүн.