Монгол маань эрүүл саруул үндэстэн зонхилсон нийгэм байгаасай гэж би мөн ч их бичсэн дээ. Гандан бууршгүйгээр дахиад бичье. Аймаг сумдын тэгш тоотой (ихэнхи нь “100”) ой тэмдэглэж байхад амны билэггүй гэж хэлүүлэхээс айх юм алга.

Зуны дэлгэр цагт хот хөдөөгүй харагдаж байна. Ерөөсөө жилийн 4 улиралд нийслэлд нүдэндээ эвэр ургатал бид хардаг даа. Энэ их ХОГ. Хаана л бол хаана овоолгоостой ХОГ. ХОГ-ийг үйлдвэрлэн гаргаж байна гэх үү дээ. Хэрэглээ нь хэтэрчихсэн учраас ХОГ-ондоо дарагдсан хот, нийгэм харагдаад болдоггүй ээ. Хогийн цэгүүд дээр нов ногооноороо өвс хядаад овоолчихсныг харж чаддаггүй ээ, би. Хотын ойролцоох, өвөл зуданд нэрвэгддэг аймаг сумдын малчид зохион байгуулалттай нийслэлд ирээд энэ их ногоон өвс тэжээлийг хадаад аваад явчихдаггүй юм байх даа гэж амаа барьсан нэг хүн нь би байна. 

Малчдыг зудтай нь орхи, төрөөс бүү тусла гээд байдаг чинь зуны дэлгэр цагт архидан найрлаж наадамлахаа багасгаад өвөлдөө бэлтгэ ээ гэсэн уриалга ухаантай юм шүү дээ.   

ХОГ гэснээс Монголд юу дутагдаж байна, ямар үйлдвэр хэрэгтэй байна гэдэгт ганцхан мэргэн хариулт. Хог боловсруулах, хог ялган боловсруулан бүтээгдэхүүн болгодог үйлдвэр Улаанбаатар хотод нэн ихээр дутагдаж байна. Цаашлаад хот, аймгийн төвүүдэд. Ингэж их хог ялгаруулан хэрэглэж, идэж ууж байгаагийн цаана материаллаг баялгийн эсрэг дайсагнал яваад байх шиг санагддаг. Иймд зөрүүлээд ХОГ-той ажиллая. Шинэ Засгийн газар, Эдийн засгийн хөгжлийн яам нь ХОГ боловсруулах үйлдвэр рүү яаралтай орогтун!

Дэвшил л гэе дээ. ХОГ их байна, бас ХОГ-той ажилладаг хүний нөөц арвин болжээ. ТҮК-ийн ажилчдыг 3.5 сая төгрөгийн (би буруу дуулаагүй байгаа?) цалинтай болгочихсон чинь гялалзуулж байнаа. Бахархал юм. Дунд сургуулийн багш хийхээ болиод хогийн тэрэгний жолооч, хог ачигч болмоор байна гэсэн яриа мэр сэр цухалзсан сурагтай.

Цалингаар уургалаж ажилд сургаж, ажилтай орлоготой болгож болдог юм бол албан ёсны дараахи хоёр шүүмжлэлд бэлээхэн хариу барьчихаж болох юм биш үү?

Эрхэм гишүүн Х.Булгантуяа Нийгэм хамгааллын сайд байхдаа ингэж ярьж байсан байх юм: –Монголчуудын 15-64 насныхан дунд явуулсан судалгаагаар нийт иргэдийн 67% нь боломж олдвол гадагшаа явах сонирхолтой байна гэжээ. 

Цааш нь тэрхүү мэдээнд нэмж бичжээ:–Дайнтай, хэзээ ч бөмбөгдөлтөд өртөж амиа алдаж болох нөхцөлд амьдарч буй Украины иргэдийн 40%, олон жил дайны хөлд сүйрч буй Сирийн иргэдийн 50%, хагас зуун жил үймээн самуун, дайны хөлд чирэгдсэн Афганистаны иргэдийн 55% боломж олдвол дүрвэх сонирхолтой байна. Гэтэл Монгол Улс Сири, Афганистанаас дор оржээ гэсэн байх юм.

УИХ-ын шинэхэн гишүүн Ж.Баярмаа Ерөнхий сайдад хандан шинэ чуулган дээр ярьж байнаа:–Монгол Улс 6-7 яамтай ажиллах боломжтой. Хүн амын 76% нь авдаг 72 төрлийн 551 халамжаас зоригтойгоор сал! Хөдөлмөрийн зах зээлд либералчлал хийгээрэй гэжээ.

Дэвшлийн дэвшил бол ТҮК-ийн ажилчдыг 3.5 сая төгрөгийн (би буруу дуулаагүй байгаа?) цалинтай болгосон явдал мөнөөсөө мөн. Тэгвэл нийгмийн халамжинд умбаж буй тэрхүү 76%-ийг энэ зам руу оруулж болохгүй гэж үү? Хүнд хүчир, мэдлэг тархи шаардсан ажил хийлгэж дарамтлахаа болиод эхний ээлжинд хог ялгах, хог боловсруулах үйлдвэрүүдэд нормчин болгоё. Эхлээд ХОГ-ноосоо салъя. “ХОГ бол АЛТ” гэсэн хөтөлбөр рүү шуурхай оръё. Бүх нийтийн үйлс болгоё! 

Монгол орны ирээдүйг олж харж төсөөлсөн нэгэн пост байна. Хэн бичсэн нь чухал биш, юу бичсэн нь чухал. Ингэжээ:–Барууны империалистууд Монгол руу мөнгөө оруулах гэж оочерлодог, аль олигтой бизнес рүү нэвтрэх гэж хамаг гайхамшгаа үзүүлдэг, гадныхан Монголд ирж байнгын оршин суух авах гэж алалцдаг, урт хугацааны визэнд орох гэж хадгаламжаа бэлддэг байгаасай гэж би мөрөөддөг. Гадныхан эзлэх гэж байна, даварч байна, мөлжиж байна, дээрлэхэж байна гэж өвчигнөдөг монголчууд бид өвчингүй болтлоо баян, чинээлэг, өөртөө итгэлтэй, чадавхи өндөр иргэдтэй болчих юмсан гэж би ниаравтдаг. Монгол гэхлээр мал дагасан малнууд шиг харагддаггүй, ойлгогддоггүй, Монголд ирж мал маллах юмсан гэдэг мөрөөдөлтэй болтлоо ялгараасай гэж хүсдэг. Mongolia is the land of opportunities and happiness гэжээ.

Гоё л санаа байна. Тархинд хүрэхээр уриа дуудлага байна. Бас нэг буруу хандлага (хардлага) байна. Хоёр их хөрш нь монголчуудыг хөгжүүлэхэд тушиж байдаг гэсэн буруу ташаа ойлголт нэн хүчтэй. Үнэндээ монгол хүн Та ядраасай, зовоосой, хоцрогдоосой гээд Орос, Хятад Төрийн бодлого явуулаад байгаа юм байхгүй шүү дээ. Хөгжих дэвжих, боловсрох, гэгээрэхэд чинь гадны ч, дотоодын ч хэн ч Танд саад хийгээгүй байна. Зөвхөн Танаас өөрөөс чинь шалтгаалах асуудал! Танд хэн ч саад хийгээгүй байхад Та хөгжиж дэвжиж чадаагүй бол насны бөгсөнд өөртөө л гомд!

Францын зохиолч яруу найрагч Антуан де Сент Экзюперийн мэргэн үгс байна:–Амьдралыг богиносгодог хүчтэй хор бол хар атаархал, хүнд бодол. Чиний амьдрал бол чинийх. Бусдын амьдрал бол бусдынх. Бодол, сэтгэлээ байнга хөнгөл. Хүний биш, өөрийнхөө амьдралаар бүтэн амьдарч үз!

Ёстой урамтай үгс сургааль байна. Нөгөө 72 төрлийн 551 халамж хүртдэг монголчууддаа хандуулаад зөвлөе. Хөгжих дэвжих, боловсрох, гэгээрэхэд чинь гадны ч, дотоодын ч хэн ч Танд саад хийгээгүй!

Бас нэг шавь маань жиргээнд ингэж жиргэжээ. Түүний бичсэнийг Монгол-Оросын харилцаанд аваачиж наамааргүй байна. Гэхдээ санаж сэрэхэд илүүдэхгүй хурцхан зөвлөмж гээд ойлгочих.

• Оросууд монголчуудын массыг эгэл жирийн, гүндүүгүй, тэнэг гэдэг үгсээр брэндлэж, ядуу  чадамжгүй байгаагаар нь бахархуулж, өөрт олдоогүй боломжийг эдэлж байгаа бусдыг үзэн ядуулах дутуугийн комплекст оруулж, үндэстнээр нь тэнэгрүүлж, тэнэгээ ямар нэг байхгүй омогшлоор нуун далдалдаг психикээр хооллож байж өөрсдийнхөө хяналтанд, дарлалд сайн дураар нь оруулах нийгмийн сэтгэл зүйн өвчнөөр удирдаж байна. 
• Жишээ нь өөрөөс нь хүчтэй, чадавхитай, царайлаг, чадвартайг гадаад, гадны, эрлийз, хурлийз, бүүр болохгүй бол баян, даварсан, задарсан, увс, казах, буриад, баргаар нь ялгаж өөрийнхөө арчаагүйг нууж  сатааруулна. 
• Өөрийн улсын хөгжлийг, эдийн засгийн чадамжийг өсгөхөд мэдлэг, боловсрол, үндэстэн, хувь хүний хөгжлийг зогсоож гацааж байгаа бодит шалтгааныг шийдэхийн оронд гадныхан дарлаж байна, мөлжиж байна, эзлэх гэж байна, тэдэнд хөх тэнгэр байхгүй, идэх хоолгүй, тарган малгүй, цэнхэр өгзөггүй, яаж ийж байгаад надаас илүү зовж зүдэрсэн байх ёстой гэсэн өнцөг монголчуудаар хайлгана. 
• Бодит байдал, балай амьдрал, босдоггүй улс орных нь шалтгааныг маргашгүй байдлаар нотлоод өгөхлөөр би ядарсан, зовсон, амьдрах гэж зүтгэж байна, намайг дарлалаа, дээрлэхэлээ, гадны дэвсгэр, тэгж ярих юм бол XIII зуунд монголчууд бла бла, чамайг бодвол би гадаад руу жаргал хөөж яваагүй, эх орондоо зовж байна гэж шаана. 
• Монгол хүн, Монгол орон зовох ёсгүй, боломж дүүрэн байгаа ч тэгш, шударга ёс хэрэгжихгүй тухай тайлбарлах гэхлээр хатуу гар, чанга дарангуйлагч, харгис хууль шаардана. Ингэж боол болгох гэсэн гаж донтой бодлого новшийн ивануудаас гараад байхад тэднийг шүтнэ гэж жигтэйхэн. Тэднийг нэг орос тосгонд аваачиж хаяад амьдрал үзүүлэх юмсан. Яах вэ нээр ээ гэжээ.

Дээр бичсэн ба эшлэсэнүүдийг Та өөрийнхөө үзэмжээр хүлээн авна уу. Зуны дэлгэр цагт ийм нэгэн шүүмжлэлт өгүүллээ биччихлээ. Өршөөгөөрэй!

Ганц л уриалга байна. Эрүүл саруул үндэстэн болохын төлөө зүгээр л хөгж! Байнга 30%-ийн наана цаана байдаг ядуурлаасаа үтэр түргэн сал! Ядууралгүй болчихвол биднийг зовооx гадаад дотоодын бүх дайсан чинь алга болчихно!