Мах-ногоо, хүчил-шүлтийн зохицол
Байгалийн жам ёсоор цаг агаар өдрөөс өдөрт хүйтэрч хахир хатуу цаг улирал золголоо.
Байгалийн жам ёсоор цаг агаар өдрөөс өдөрт хүйтэрч хахир хатуу цаг улирал золголоо. Ийнхүү газар хөлдөж өвлийн улирал эхэлмэгц идшээ бэлтгэж улаан идээ буюу мах хэрэглэн өвлийн их хүйтэн, байгалийн хатуу ширүүн уур амьсгалыг энэхүү уураг, өөх тос агуулсан илчээр давж гардаг байсан нь монгол хүний хоол хэрэглээ байгалийн хүчин зүйлтэй нягт уялдаатай, эрүүл мэндийн талаасаа маш зохистой хэрэглээ байсантай хэн ч маргах аргагүй. Монголчууд өвлийн идшиндээ мах, ялангуяа үхрийн махнаас гадна амтлаг, исгэлэн, шорвогдуу идээг гол болгон монгол амуу, айраг, цагааг нэмж хэрэглэх нь зохимжтой гэж үздэг байжээ. Монголчуудын түүхэн энэ уламжлал нь шинжлэх ухааны үндэслэлтэй юм. Хүний организм хэрэглэж буй хүнс хоолондоо тохируулан шүүс ялгаруулдаг болохыг эрдэмтэд судалгаагаар нэгэнт нотолсон юм. Хоолыг боловсруулахад төрөл бүрийн энзим буюу фермент оролцох бөгөөд эдгээр нь харилцан өөр өөр орчныг /хүчиллэг, шүлтлэг, завсрын г.м/ шаарддаг.Эдгээр орчин нь харилцан эсрэг үйлчилгээтэй байдаг тул ямар хоол, бүтээгдэхүүнийг хамт, эсвэл тодорхой дараалал, хугацаатай хэрэглэхээс хоолны боловсролт, шингэц шалтгаална.
Тухайлбал, малын мах зэрэг уурагт хүнс нь хүчиллэг орчныг шаардаг. Хүчил ихээр ялгаруулдаг хүнс хэтрүүлж хэрэглэх нь олон зүйл өвчин үүсгэх сөрөг нөлөөтэйг эмч нар тогтоожээ. Иймд шүлтлэг бүтээгдэхүүн хэрэглэх замаар хүчил-шүлтийн тэнцвэржилтийг хангадаг. Хоногт хэрэглэх хоол хүнсний харьцаа 50-60% шүлтлэг, 40-50% хүчиллэг байвал зохимжтой гэж үздэг.
Тэгвэл нүүрс ус агуулдаг бүтээгдэхүүн, түүний дотор төмс, хүнсний ногоо нь шүлтлэг орчинд сайн боловсордог
Хүнсний ногооны найрлагын ихэнх хувийг буюу ойролцоогоор 70%-90%-г ус үлдсэн багахан хувийг уураг, холестрин, сахар, витамин, давс болон ширхэглэг эд эзэлдэг байна. Хүнсний ногооны амин дэм шим тэжээлийн хэмжээ их, бага байгааг магадлан үзэхдээ гол нь агуулагдах С, В аминдэм болон луувангийн эдийн агууламжийг харна. Шинжлэх ухааны үндэслэлээр бол өнгө нь гүн болох тусам агуулагдах витамин С, В болон улаан луувангийн эдийн хэмжээ их байдаг ажээ.
Хүнсний ногоонд ширхэглэг болон хагас ширхэглэг эд, үндсэн элемент, жимсний цавуу зэрэг хүний биед ислийн усан задрал явагдуулах бодис агуулагддаг ба энэ нь цөсний алкоголийн шингээлтийг багасгаж хориглодог байна. Иймд шинэ хүнсний ногоог ихээр хэрэглэвэл артерийн судасны хатуурлыг багасгана. Өргөст хэмх, навчит болон цэцэгт байцаа, броколли зэрэг ногоон өнгөтэй хүнсний ногооны хувьд В1, В2, С аминдэмийн агууламж харьцангуй өндөр байдаг. Улаан лууван нь хүний биед шингэсний дараа эд эсийн идэвхит чанарыг ихээр өдөөж дархлааг сайжруулан, хорт хавдрын эд эсийн устгал хийдэг байна. Нил ягаан өнгийн хашинд витамин D-ийн агуулга харьцангуй их. Хурц болон уутат чинжүүнд агуулагдах С аминдэм болон луувангийн эдийн хэмжээ ч бас харьцангуй өндөр байдаг байна. Хүнсний ногоонд давс, кальци, кали, магни, натри гэх мэт элемент нь бие мах бодийн бодисын солилцоогоор шүлт үүсгэдэг. Тиймээс хүнсний ногоо нь хүний биеийн хүчил, шүлтийн хэмжээг тэнцвэржүүлэх нөлөө үзүүлдэг.
Хүнсний ногоог түүхийгээр идэх нь ямар сайн талтай вэ?
Орчин үед ногоог түүхийгээр хэрэглэх нь түгээмэл болоод зогсохгүй дэлхий даяар хүнсний ногоог түүхийгээр нь хэрэглэхийн ач тусыг тайлбарлаж байна. Хүнсний ногоонд эрүүл мэндэд зайлшгүй шаардлагатай зарим нэг био идэвхит бодис нь 55°С дээш температурт мөхөж, чадавхиа алддаг гэдгийг судалгаагаар тогтоожээ. Иймд хүмүүс зарим нэг хүнсний ногоог зөвхөн түүхийгээр нь хүнсэндээ хэрэглэдэг.
Түүхийгээр нь хэрэглэж болох хүнсний ногооны амин дэм, шим тэжээл нь түүхий байхдаа хамгийн их хэмжээгээр агуулагддаг. Түүхий ногоонд Lectin гэх дархлаа үүсгэгч бодис их хэмжээгээр агуулагддаг ажээ. Энэ нь хүний эд эсийн Lectin генд сайн нөлөө үзүүлж хүний биед оршиж байгаа хорт хавдрын эд эсийг устгаж, вирусын халдварыг хязгаарладаг. Түүгээр ч зогсохгүй арьсны эд эсийг сэргээн арьсны өвчлөлтийг зогсоох үйлчлэлтэй. Түүхий ногоог багахан хэмжээний давс, сахар, ургамлын тос, зөөхий зэргээр амт тохируулж идвэл сайхан амттай болдог.
Гол төлөв шар, цагаан, улаан ууван, өргөст хэмх, улаан лооль, уутат болон хурц чинжүү, байцаа, хаш /баклажан/, цэцэгт байцаа, сонгино, чинцай /цоор ногоо/ гэх мэт ногоог түүхийгээр нь иддэг.
Ногоог түүхийгээр нь хэрэглэхдээ амин дэм, шим тэжээлтэй, эрүүл шинэ, цэвэр байдал зэргийг нь маш сайн анхаарах хэрэгтэй. Түүхийгээр нь идэхдээ хүйтэн зууш хийхээс гадна шинэ ногооны шүүс болгон хэрэглэнэ. Хүнсний ногоогоор зууш хийх үед цуу сармис цагаан гаа зэргийг нэмж болно. Энэ нь амт оруулахаас гадна бактер устгах чадалтай байдаг.
Түүхийгээр хэрэглэх шинэ ногоог зөв сонгон, сайтар угааж цэвэрлэх хэрэгтэй. Ногоогоор ямар нэг хоол зууш бэлтгэхдээ гараа сайтар угааж, ариутгаад түүхий болон болсон хүнсний зүйлсийг ялгаж тус тусад нь бэлтгэх ёстой. Болсон, түүхий материалыг хамт бэлтгэх, нэг саванд хадгалж болохгүй.
Түүхийгээр нь идэж болохгүй ногоог ч гэсэн хэт их шарж хуурч, хэт болгох хэрэггүй. Аль болохуйц амин дэм шим тэжээлийг нь алдагдуулахгүй байх хэрэгтэй.
Түүхийгээр нь хэрэглэж болохгүй ногоо
Хүнсний ногоонд бас түүхийгээр нь хэрэглэж болдоггүй ногоо гэж бий.
Нэгдүгээрт. Цардуулаар баялаг хүнсний ногоо /жишээ нь төмс/-г заавал болгож идэх хэрэгтэй. Учир нь цардуул задрахгүй тул хүний биед шингэдэггүй.
Хоёрдугаарт. Зарим нэг хүнсний ногоо хорт бодис агуулсан байдаг. Тухайлбал:
Буурцгийн төрлийн ногооны үр болон төмсөнд ээдүүлэгч бодис хэмээх нэг төрлийн хортой уураг-лектин агуулагдаж байдаг. Энэ нь хүний бие дэх цусны улаан эсийг бүлэгнүүлдэг.
Хэрэглэсний дараа дотор муухайрах, бөөлжих, гэдэс суулгах зэрэг шинж илрэх ба хэт хүндэрвэл үхлийн аюултай. Зөвхөн халуун ажиллагаа хийсний дараа хортой уураг нь устаж үгүй болдог.
Гуравдугаарт. Хонхор газар ургасан ногоон навчит ногоо. Энэ төрлийн ногоо нь ихэвчлэн тарьж ургуулсан нөхцлөөс хамаарна. Зарим газар тарьсан ногоо хүн малын шээс шивтэр болон бордоогоор бохирдсон байдаг ба энэ нь усаар угаасан ч арилахгүй.
Анхаарах зүйл
ТАНЫ ГАЛ ТОГООНД
Чинжүүтэй жигнэсэн байцаа
Байцаа 500г
Чинжүү /гиш/ 1ш -
Цагаан гаа 1/4 ц/х
Мах орлуулагч 1/4 ц/х
Ургамлын тос 2ц/х
Элсэн чихэр 1/2 ц/х .
3%-ийн цуу 1ц/х
Давс
Байцааг нарийн савх хэлбэртэй хэрчинэ. Чинжүүг угааж цэвэрлээд нарийн хэрчинэ
Халаасан тостой тогоонд байцаагаа хийж байнга хутгаж хуурна. Хуурах явцад чинжүүгээ нэмээд үргэлжлүүлэн 5 минут хуурна. Дараа нь амт оруулагч,, мах орлуулагч, цуу, элсэн чихэр, цагаан гаа, давс зэргийг нэмж үргэлжлүүлэн жигнэж бэлэн болгоно.
Жигнэсэн өнгөт байцаа
Өнгөт байцаа 300г -
Улаан лоолийн сүмс 2ц/х -
Ургамлын тос 2х/х .
Давс
Байцааг навч, навчаар нь салгаж аваад халаасан цөцгийн тосонд 3-5 минут хуурч шарна.
Үүн дээрээ хайлуулсан цөцгийн тос, улаан лоолийн сүмс,, давс нэмж үргэлжлүүлэн 1-2 минут жигнэж болгоно.
Тухайлбал, малын мах зэрэг уурагт хүнс нь хүчиллэг орчныг шаардаг. Хүчил ихээр ялгаруулдаг хүнс хэтрүүлж хэрэглэх нь олон зүйл өвчин үүсгэх сөрөг нөлөөтэйг эмч нар тогтоожээ. Иймд шүлтлэг бүтээгдэхүүн хэрэглэх замаар хүчил-шүлтийн тэнцвэржилтийг хангадаг. Хоногт хэрэглэх хоол хүнсний харьцаа 50-60% шүлтлэг, 40-50% хүчиллэг байвал зохимжтой гэж үздэг.
Тэгвэл нүүрс ус агуулдаг бүтээгдэхүүн, түүний дотор төмс, хүнсний ногоо нь шүлтлэг орчинд сайн боловсордог
Хүнсний ногооны найрлагын ихэнх хувийг буюу ойролцоогоор 70%-90%-г ус үлдсэн багахан хувийг уураг, холестрин, сахар, витамин, давс болон ширхэглэг эд эзэлдэг байна. Хүнсний ногооны амин дэм шим тэжээлийн хэмжээ их, бага байгааг магадлан үзэхдээ гол нь агуулагдах С, В аминдэм болон луувангийн эдийн агууламжийг харна. Шинжлэх ухааны үндэслэлээр бол өнгө нь гүн болох тусам агуулагдах витамин С, В болон улаан луувангийн эдийн хэмжээ их байдаг ажээ.
Хүнсний ногоонд ширхэглэг болон хагас ширхэглэг эд, үндсэн элемент, жимсний цавуу зэрэг хүний биед ислийн усан задрал явагдуулах бодис агуулагддаг ба энэ нь цөсний алкоголийн шингээлтийг багасгаж хориглодог байна. Иймд шинэ хүнсний ногоог ихээр хэрэглэвэл артерийн судасны хатуурлыг багасгана. Өргөст хэмх, навчит болон цэцэгт байцаа, броколли зэрэг ногоон өнгөтэй хүнсний ногооны хувьд В1, В2, С аминдэмийн агууламж харьцангуй өндөр байдаг. Улаан лууван нь хүний биед шингэсний дараа эд эсийн идэвхит чанарыг ихээр өдөөж дархлааг сайжруулан, хорт хавдрын эд эсийн устгал хийдэг байна. Нил ягаан өнгийн хашинд витамин D-ийн агуулга харьцангуй их. Хурц болон уутат чинжүүнд агуулагдах С аминдэм болон луувангийн эдийн хэмжээ ч бас харьцангуй өндөр байдаг байна. Хүнсний ногоонд давс, кальци, кали, магни, натри гэх мэт элемент нь бие мах бодийн бодисын солилцоогоор шүлт үүсгэдэг. Тиймээс хүнсний ногоо нь хүний биеийн хүчил, шүлтийн хэмжээг тэнцвэржүүлэх нөлөө үзүүлдэг.
Хүнсний ногоог түүхийгээр идэх нь ямар сайн талтай вэ?
Орчин үед ногоог түүхийгээр хэрэглэх нь түгээмэл болоод зогсохгүй дэлхий даяар хүнсний ногоог түүхийгээр нь хэрэглэхийн ач тусыг тайлбарлаж байна. Хүнсний ногоонд эрүүл мэндэд зайлшгүй шаардлагатай зарим нэг био идэвхит бодис нь 55°С дээш температурт мөхөж, чадавхиа алддаг гэдгийг судалгаагаар тогтоожээ. Иймд хүмүүс зарим нэг хүнсний ногоог зөвхөн түүхийгээр нь хүнсэндээ хэрэглэдэг.
Түүхийгээр нь хэрэглэж болох хүнсний ногооны амин дэм, шим тэжээл нь түүхий байхдаа хамгийн их хэмжээгээр агуулагддаг. Түүхий ногоонд Lectin гэх дархлаа үүсгэгч бодис их хэмжээгээр агуулагддаг ажээ. Энэ нь хүний эд эсийн Lectin генд сайн нөлөө үзүүлж хүний биед оршиж байгаа хорт хавдрын эд эсийг устгаж, вирусын халдварыг хязгаарладаг. Түүгээр ч зогсохгүй арьсны эд эсийг сэргээн арьсны өвчлөлтийг зогсоох үйлчлэлтэй. Түүхий ногоог багахан хэмжээний давс, сахар, ургамлын тос, зөөхий зэргээр амт тохируулж идвэл сайхан амттай болдог.
Гол төлөв шар, цагаан, улаан ууван, өргөст хэмх, улаан лооль, уутат болон хурц чинжүү, байцаа, хаш /баклажан/, цэцэгт байцаа, сонгино, чинцай /цоор ногоо/ гэх мэт ногоог түүхийгээр нь иддэг.
Ногоог түүхийгээр нь хэрэглэхдээ амин дэм, шим тэжээлтэй, эрүүл шинэ, цэвэр байдал зэргийг нь маш сайн анхаарах хэрэгтэй. Түүхийгээр нь идэхдээ хүйтэн зууш хийхээс гадна шинэ ногооны шүүс болгон хэрэглэнэ. Хүнсний ногоогоор зууш хийх үед цуу сармис цагаан гаа зэргийг нэмж болно. Энэ нь амт оруулахаас гадна бактер устгах чадалтай байдаг.
Түүхийгээр хэрэглэх шинэ ногоог зөв сонгон, сайтар угааж цэвэрлэх хэрэгтэй. Ногоогоор ямар нэг хоол зууш бэлтгэхдээ гараа сайтар угааж, ариутгаад түүхий болон болсон хүнсний зүйлсийг ялгаж тус тусад нь бэлтгэх ёстой. Болсон, түүхий материалыг хамт бэлтгэх, нэг саванд хадгалж болохгүй.
Түүхийгээр нь идэж болохгүй ногоог ч гэсэн хэт их шарж хуурч, хэт болгох хэрэггүй. Аль болохуйц амин дэм шим тэжээлийг нь алдагдуулахгүй байх хэрэгтэй.
Түүхийгээр нь хэрэглэж болохгүй ногоо
Хүнсний ногоонд бас түүхийгээр нь хэрэглэж болдоггүй ногоо гэж бий.
Нэгдүгээрт. Цардуулаар баялаг хүнсний ногоо /жишээ нь төмс/-г заавал болгож идэх хэрэгтэй. Учир нь цардуул задрахгүй тул хүний биед шингэдэггүй.
Хоёрдугаарт. Зарим нэг хүнсний ногоо хорт бодис агуулсан байдаг. Тухайлбал:
Буурцгийн төрлийн ногооны үр болон төмсөнд ээдүүлэгч бодис хэмээх нэг төрлийн хортой уураг-лектин агуулагдаж байдаг. Энэ нь хүний бие дэх цусны улаан эсийг бүлэгнүүлдэг.
Хэрэглэсний дараа дотор муухайрах, бөөлжих, гэдэс суулгах зэрэг шинж илрэх ба хэт хүндэрвэл үхлийн аюултай. Зөвхөн халуун ажиллагаа хийсний дараа хортой уураг нь устаж үгүй болдог.
Гуравдугаарт. Хонхор газар ургасан ногоон навчит ногоо. Энэ төрлийн ногоо нь ихэвчлэн тарьж ургуулсан нөхцлөөс хамаарна. Зарим газар тарьсан ногоо хүн малын шээс шивтэр болон бордоогоор бохирдсон байдаг ба энэ нь усаар угаасан ч арилахгүй.
Анхаарах зүйл
- Хүнсний ногоог тохиромжгүй орчинд удаан хугацаагаар хадгалж болохгүй.
- Шар цэцэг ургасан ногоог хэрэглэж болохгүй. Ийм ногоонд нэгэн төрлийн хоргүй шүлт агуулагддаг. Энэ нь хүний биед шингэсний дараа хортой болон хувирч дотор муухайруулан, бөөлжүүлэх, хэвлийгээр өвдүүлэх гэх мэт шинж тэмдэг илрэх ба хүндэрвэл цус алдан, цусаар шээлгэдэг.
- Чанаж болгоогүй намрын хавтгай буурцгийг хэрэглэж болохгүй. Хавтгай буурцагт 2 төрлийн ээдүүлэх, цус хайлуулах үйлчлэлтэй хорт бодис агуулагдаж байдаг. Хэрвээ хангалттай сайн чанаж болголгүй идвэл толгой өвдөх, толгой эргэх, дотор муухайрах, бөөлжих гүйлгэх зэрэг шинж байдал илэрнэ. Тиймээс сайн болгох хэрэгтэй.
- Гүйцэд болоогүй дарсан ногоог хэрэглэж болохгүй.
ТАНЫ ГАЛ ТОГООНД
Чинжүүтэй жигнэсэн байцаа
Байцаа 500г
Чинжүү /гиш/ 1ш -
Цагаан гаа 1/4 ц/х
Мах орлуулагч 1/4 ц/х
Ургамлын тос 2ц/х
Элсэн чихэр 1/2 ц/х .
3%-ийн цуу 1ц/х
Давс
Байцааг нарийн савх хэлбэртэй хэрчинэ. Чинжүүг угааж цэвэрлээд нарийн хэрчинэ
Халаасан тостой тогоонд байцаагаа хийж байнга хутгаж хуурна. Хуурах явцад чинжүүгээ нэмээд үргэлжлүүлэн 5 минут хуурна. Дараа нь амт оруулагч,, мах орлуулагч, цуу, элсэн чихэр, цагаан гаа, давс зэргийг нэмж үргэлжлүүлэн жигнэж бэлэн болгоно.
Жигнэсэн өнгөт байцаа
Өнгөт байцаа 300г -
Улаан лоолийн сүмс 2ц/х -
Ургамлын тос 2х/х .
Давс
Байцааг навч, навчаар нь салгаж аваад халаасан цөцгийн тосонд 3-5 минут хуурч шарна.
Үүн дээрээ хайлуулсан цөцгийн тос, улаан лоолийн сүмс,, давс нэмж үргэлжлүүлэн 1-2 минут жигнэж болгоно.
вовка
Zochin
Зочин
Zochin