Хүүхнүүдэд зориулсан ТАМЫН ТОГЛООМ эхэллээ
Хэдхэн сарын өмнө манай улс төрд аль хэдийнэ танигдсан, хал үзэж халуун чулуу долоож, улс төрийн бэрх амьдралд хатуужсан нэгэн эмэгтэйтэй ярилцсан минь санагдана.
Хэдхэн сарын өмнө манай улс төрд аль хэдийнэ танигдсан, хал үзэж халуун чулуу долоож, улс төрийн бэрх амьдралд хатуужсан нэгэн эмэгтэйтэй ярилцсан минь санагдана. Манай эмэгтэйчүүд улс төрд шинэ орон зай үүсгэхээр аминдаа л нэгдэж, ханцуй шамлан зоригжсон өдрүүд байлаа. Миний уулзсан тэр эмэгтэй бол ясны стратегич хүн. Хүч ухааныг нь олон улстөрч мэднэ дээ. Одоо түүний хэлж байсан үгс л орой руу орж байна. “УИХ-д чөтгөрийн тойрог үүссэн байна. Энэ 76 гишүүн бол бүгдээрээ тойрог дотроо орчихсон байна. Тэгээд тэр тойрог дотроо муу ёрын тоо бодоод л сууцгааж байна. Бодож байгаа бүх тоо нь муу ёрын тоонууд. Яасан ийсэн 28, 48. Энэ бол ерөөсөө ач холбогдолтой зүйл биш. Тэр тойргийг яаж сэтлэх вэ гэдэг л чухал шүү дээ, хүүхнүүд ээ” ...гэж тэр хамгийн эхэлж дуугарсан юм.
Манай хүүхнүүд хэдий өнгөцхөн, өнгөн дээрээ байлаа ч чадлаараа л нэгдэж байж намуудын нэр дэвшигчдийн 20-оос доошгүй хувийг эмэгтэйчүүд эзлэхээр хуульчилж авсан. Энэндээ яасан их баярласан гэж санана. Хэдийгээр тасраад тэнгэрт заларчихсан эрчүүдтэй “үзэх” гэж байгаа ч хөөрхий бид баярлаад л гүйцгээсэн. Гэвч энэ баяр хөөр маань хөөс төдий зүйл байжээ. Нөгөө эрчүүд чинь баахан догдлуулж хаячихаад хаалгаа дотроос нь түгжиж аваад ханцуйн дотроо наймаалцаж байна. Үүнээс болоод гадаа нь гомдсон хүүхнүүд гайхшаа баран шаагилдаж байна. Тэгэхээр энэ өөдгүй “урвагчид”-ын эсрэг тэмцэл өрнүүлэхээс өөр аргагүй болох нь. Юуны төлөө бид нийт сонгогчдын 50 хувийг эзэлдэг билээ дээ. Одоо манай эрчүүд бидний араас нөгөө л урьдийн танил мессежээ нисгэж тоглоно. Тэр нь “Өө, эмэгтэйчүүд нэг нэгэндээ жигтэйхэн дургүй. Хэзээ ч бие биенийхээ төлөө санал өгч байсан түүхгүй улс шүү дээ. Хэчнээн уйлж хайлж, гомдож гонгинож байгаа ч бидний л нэрийг дугуйлна шүү дээ хэ хэ” гэсэн зэвүүн “бор шувуу”. Энийг л гүйцэлдүүлэхгүй байвал бид ялна. Нөхцөл байдал мөрөөдлийнхөөс өөрөөр эргэлээ. Одоо эрчүүд хийгээд эрх мэдэлтнүүдтэй хэл амаа ололцож чаддаг хэдхэн “эрх” авгай л жагсаалтын дээгүүр бичигдэж, хөрөнгө мөнгө, итгэл сэтгэлээ өчнөөн жил үрсэн бусад нь ёроол руу шидэгдэх тамын тоглоом биднийг угтаж байна. Тамын тоглоом гэсэн маань зүгээр нэг сүржин үг биш юм. Энэ жилийн сонгуульд эмэгтэйчүүд бид “тэнгэрийн амьтад”-тай өрсөлдөх гэж байна. УИХ-д сууж, хэдэн жил авлига, хээл хахууль тараасан нөхдүүдийг өөрөөр юу гэж нэрлэх юм. Энэ удаагийн парламентын гишүүд шиг сонгогчдод их мөнгө тараасан улсууд байхгүй шүү дээ, үнэндээ. Бод л доо. 76 тэрбум тойргуудад цацагдсан. Энэ нөхцөл байдлаас болж Их хурлын гадна байгаа бусад хүмүүс, тэр дундаа эмэгтэйчүүд эрх тэгш нэр дэвших, сонгох, сонгогдох бүх боломжоо алдсан гэхэд хилсдэхгүй. Энийг өнөөдөр хэн ч ярихгүй байгаа нь сонин. Энэ бол хууль тогтоож байгаа хүмүүс өөрсөддөө давуу байдал бий болгосон, авилга ил тодоор тарааж хөл гараа бат бөх бэхэлж авсны хамгийн гайхамшигтай жишээ. Сэтлэхийн аргагүй ийм зузаан хана хэрэм босгож аваад манай нөхдүүд хэвлэл мэдээллээр дөрвөн жил өөрсдийгөө нээлттэй сурталчилсан. Мөнгө төгрөгөө тараачихсан. Сонгогч нартай олон жил ажиллачихсан. Ингэж сайхан гүйцэлдүүлж аваад тэд маань одоо хаалгаа дотроосоо түгжжээ. Тэгээд гадагшаа юу гэж зарлигдаж байна гээч. “Та нар сонгуульд оролцвол дуучин авахгүй шүү, тэгэхгүй шүү, ингэхгүй шүү” гэсэн баахан хатуу болзол. Иймэрхүү маягаар бэлтгэсэн хэтэрхий шударга биш орчинд эмэгтэйчүүд сонгуульд орох гэж байна. Энэ бол Мажигийн Тунгалагийн хэлснээр алтан гинжийг таслагтун гээд баахан эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдийн өмнөөс хараад зогсч байна гэсэн үг.
“Бид нар гэзэг үсээ сагсалзуулаад урдаас нь гүйж очоод тэр гинжийг таслаж чадах уу. Энэ ямар муухай даргад дуртай авгай вэ гээд унтраагаад л түлхээд унагачихна ш дээ. Хүүхэд байхад ч алтан гинжийг таслаад байдаг байлаа л даа. Одоо бол энэ болохгүй. Эрх тэгш байдал, шударга ёс алдагдсан учраас энэ байдлыг засахыг шаардах ёстой. Одоо эд нарын хэлээд байгаа шударга ёс, эрх чөлөө, хүний үндсэн эрхийн зарчмууд, сонгох сонгогдох эрхээ хатуу нэхэх хэрэгтэй байна” гэсэн хатагтай М.Тунгалагийн үг л орой руу орж байна.
Ингэхэд юу болоод өнгөрөв өө.
“Нэр дэвшиж болноо болно, тойргоо судал, ажилла. Тэгээд судалгаа яаж гарахыг харъя. Үнэхээр дээгүүр гараад ирвэл нам дэмжилгүй яахав” гэсэн найрсаг дарга нарын үгэнд хууртсан бүсгүйчүүд хаваржин Монголын тал нутгаар давхилаа. Хөөрхийс, бүсгүй хүний уян сэтгэл яаж тэсэхэв. Орсон гарсан айлуудын бүгээн амьдралд сэтгэлээ урж, өврөөн тэмтэрч явсаар байдгаа үрээд, баахан судалгааны дүнтэй ирцгээсэн. Тун цөөхөн нь иргэдийн дэмжлэгийг илтгэсэн шударга хариутай, шууд өрсөлдөөнд ороход бэлэн өндөр рейтингтэй эргэж ирээд намдаа илтгэсэн. Гэвч нөгөө найрсаг дарга нар аль хэдийнэ хороо найруулдагаа найруулж, хийдгээ хийчихээд угтсан. Ингэж үрэх гэж дээ. Ёстой голд нь ортол гомдоож байна гэхээс өөрөөр харах нөхцөл алга. Эмэгтэйчүүдийн нуруун дээр энэ улс орны амьдралын талаас илүү хувь нь явдаг байтал эд бидэнд яаж ингэж хандаж чадаж байнаа гэж цамнамаар санагдана. Үнэхээр эмэгтэйчүүд бид эрчүүдийн тоглоом болсоор иржээ. Хувийн амьдрал гэх амтлаг тойрог доторх ялалт хийгээд ялагдлынхаа тухай асуудлыг түр хаяад, өөр өндөр тавцан дээрхийг ярья. Жинхэнээсээ бид тэдний хөлд үрэгдсээр ирснээ бодъё. Дандаа эрчүүдийг дэмжиж, эрчүүдийн төлөө ажиллаж, эрчүүдэд саналаа өгч ирсэн эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл өнөөдөр яагаад нэг муу сайдын хэлтэй амтай ганц хоёр суудлаас дээш гардаггүй юм бэ. Яахаараа парламентад оюунтай тархитай, мэдлэгтэй чадалтай хүчирхэг эмэгтэйчүүд сонгогдон орж, ядахдаа бүлгийн хэмжээний суудлын тоотой болж чаддаггүй юм бэ. Шинэ Монголын хорин хэдэн жилийн түүхэнд бидний авирсан хөдөлмөр, зүтгэсэн зүтгэлийг яагаад хэн ч үнэлсэнгүй вэ. Энэ байдлыг одоо улс төрд халах цаг иржээ.
Хамгийн эхлээд хоорондоо уралцдагаа больцгооё. Хаваржин муусайн эрчүүдийн турхиралтаар хүүхнүүд нэг нэгэнтэйгээ ил далд тэмцэлдэж, байдгаа үрж барлаа. Одоо жинхэнээсээ нэгдэж суръя. Ухаантай байцгаая. Юмыг тооцож суръя. Нэр дэвших эрх халаасалсан нэг хоёр эмэгтэй ч ухаантай байя. Та нарыг хамаг хүчээрээ үзээд ч ялахгүй тамын тойргууд дээр л зоож байгаа шүү.
Бусад бүсгүйчүүддээ уриалъя. Өнөөдрөөс эхлээд ямар намуудыг бид дэмжихгүй вэ гэдгээ тодорхойлъё. Энэ бол ерөөсөө л хууль зөрчиж байгаа намууд. Бүр энгийнээр хэлье. Жагсалтын нэрсийн эхний 10 дотор 2 эмэгтэй нэр дэвшигчийг ядаж оруулаагүй намыг бүү сонго. Анхнаасаа хуулиа биелүүлэхгүй уландаа гишгэж биднийг дорд үзэж байгаа нөхдүүдтэй тэмцэл өрнүүлье.
Насан турш бидний найр хайрын хоймор ханхалзаж, хамаг зүтгэлийг минь залгилсаар ирсэн эрчүүдтэй тэмцэж, хуулиар олгогдсон сонгох сонгогдох эрхээ олж, дархалж авцгаая, хүүхнүүд ээ.
Эмэгтэйчүүд ээ, бидэнд зориулсан тамын тоглоом эхэлж байна. “Өрөг”-ийг нь нураагаад өгье бүгдээрээ... Тэмцлээс ухраад л байвал бид хэзээ ч ялахгүй. Одооноос эхлээд бидний гагнасан гинжийг таслах гээд тэд гүйдэг болохын төлөө хөдлөх хэрэгтэй боллоо.
Манай хүүхнүүд хэдий өнгөцхөн, өнгөн дээрээ байлаа ч чадлаараа л нэгдэж байж намуудын нэр дэвшигчдийн 20-оос доошгүй хувийг эмэгтэйчүүд эзлэхээр хуульчилж авсан. Энэндээ яасан их баярласан гэж санана. Хэдийгээр тасраад тэнгэрт заларчихсан эрчүүдтэй “үзэх” гэж байгаа ч хөөрхий бид баярлаад л гүйцгээсэн. Гэвч энэ баяр хөөр маань хөөс төдий зүйл байжээ. Нөгөө эрчүүд чинь баахан догдлуулж хаячихаад хаалгаа дотроос нь түгжиж аваад ханцуйн дотроо наймаалцаж байна. Үүнээс болоод гадаа нь гомдсон хүүхнүүд гайхшаа баран шаагилдаж байна. Тэгэхээр энэ өөдгүй “урвагчид”-ын эсрэг тэмцэл өрнүүлэхээс өөр аргагүй болох нь. Юуны төлөө бид нийт сонгогчдын 50 хувийг эзэлдэг билээ дээ. Одоо манай эрчүүд бидний араас нөгөө л урьдийн танил мессежээ нисгэж тоглоно. Тэр нь “Өө, эмэгтэйчүүд нэг нэгэндээ жигтэйхэн дургүй. Хэзээ ч бие биенийхээ төлөө санал өгч байсан түүхгүй улс шүү дээ. Хэчнээн уйлж хайлж, гомдож гонгинож байгаа ч бидний л нэрийг дугуйлна шүү дээ хэ хэ” гэсэн зэвүүн “бор шувуу”. Энийг л гүйцэлдүүлэхгүй байвал бид ялна. Нөхцөл байдал мөрөөдлийнхөөс өөрөөр эргэлээ. Одоо эрчүүд хийгээд эрх мэдэлтнүүдтэй хэл амаа ололцож чаддаг хэдхэн “эрх” авгай л жагсаалтын дээгүүр бичигдэж, хөрөнгө мөнгө, итгэл сэтгэлээ өчнөөн жил үрсэн бусад нь ёроол руу шидэгдэх тамын тоглоом биднийг угтаж байна. Тамын тоглоом гэсэн маань зүгээр нэг сүржин үг биш юм. Энэ жилийн сонгуульд эмэгтэйчүүд бид “тэнгэрийн амьтад”-тай өрсөлдөх гэж байна. УИХ-д сууж, хэдэн жил авлига, хээл хахууль тараасан нөхдүүдийг өөрөөр юу гэж нэрлэх юм. Энэ удаагийн парламентын гишүүд шиг сонгогчдод их мөнгө тараасан улсууд байхгүй шүү дээ, үнэндээ. Бод л доо. 76 тэрбум тойргуудад цацагдсан. Энэ нөхцөл байдлаас болж Их хурлын гадна байгаа бусад хүмүүс, тэр дундаа эмэгтэйчүүд эрх тэгш нэр дэвших, сонгох, сонгогдох бүх боломжоо алдсан гэхэд хилсдэхгүй. Энийг өнөөдөр хэн ч ярихгүй байгаа нь сонин. Энэ бол хууль тогтоож байгаа хүмүүс өөрсөддөө давуу байдал бий болгосон, авилга ил тодоор тарааж хөл гараа бат бөх бэхэлж авсны хамгийн гайхамшигтай жишээ. Сэтлэхийн аргагүй ийм зузаан хана хэрэм босгож аваад манай нөхдүүд хэвлэл мэдээллээр дөрвөн жил өөрсдийгөө нээлттэй сурталчилсан. Мөнгө төгрөгөө тараачихсан. Сонгогч нартай олон жил ажиллачихсан. Ингэж сайхан гүйцэлдүүлж аваад тэд маань одоо хаалгаа дотроосоо түгжжээ. Тэгээд гадагшаа юу гэж зарлигдаж байна гээч. “Та нар сонгуульд оролцвол дуучин авахгүй шүү, тэгэхгүй шүү, ингэхгүй шүү” гэсэн баахан хатуу болзол. Иймэрхүү маягаар бэлтгэсэн хэтэрхий шударга биш орчинд эмэгтэйчүүд сонгуульд орох гэж байна. Энэ бол Мажигийн Тунгалагийн хэлснээр алтан гинжийг таслагтун гээд баахан эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдийн өмнөөс хараад зогсч байна гэсэн үг.
“Бид нар гэзэг үсээ сагсалзуулаад урдаас нь гүйж очоод тэр гинжийг таслаж чадах уу. Энэ ямар муухай даргад дуртай авгай вэ гээд унтраагаад л түлхээд унагачихна ш дээ. Хүүхэд байхад ч алтан гинжийг таслаад байдаг байлаа л даа. Одоо бол энэ болохгүй. Эрх тэгш байдал, шударга ёс алдагдсан учраас энэ байдлыг засахыг шаардах ёстой. Одоо эд нарын хэлээд байгаа шударга ёс, эрх чөлөө, хүний үндсэн эрхийн зарчмууд, сонгох сонгогдох эрхээ хатуу нэхэх хэрэгтэй байна” гэсэн хатагтай М.Тунгалагийн үг л орой руу орж байна.
Ингэхэд юу болоод өнгөрөв өө.
“Нэр дэвшиж болноо болно, тойргоо судал, ажилла. Тэгээд судалгаа яаж гарахыг харъя. Үнэхээр дээгүүр гараад ирвэл нам дэмжилгүй яахав” гэсэн найрсаг дарга нарын үгэнд хууртсан бүсгүйчүүд хаваржин Монголын тал нутгаар давхилаа. Хөөрхийс, бүсгүй хүний уян сэтгэл яаж тэсэхэв. Орсон гарсан айлуудын бүгээн амьдралд сэтгэлээ урж, өврөөн тэмтэрч явсаар байдгаа үрээд, баахан судалгааны дүнтэй ирцгээсэн. Тун цөөхөн нь иргэдийн дэмжлэгийг илтгэсэн шударга хариутай, шууд өрсөлдөөнд ороход бэлэн өндөр рейтингтэй эргэж ирээд намдаа илтгэсэн. Гэвч нөгөө найрсаг дарга нар аль хэдийнэ хороо найруулдагаа найруулж, хийдгээ хийчихээд угтсан. Ингэж үрэх гэж дээ. Ёстой голд нь ортол гомдоож байна гэхээс өөрөөр харах нөхцөл алга. Эмэгтэйчүүдийн нуруун дээр энэ улс орны амьдралын талаас илүү хувь нь явдаг байтал эд бидэнд яаж ингэж хандаж чадаж байнаа гэж цамнамаар санагдана. Үнэхээр эмэгтэйчүүд бид эрчүүдийн тоглоом болсоор иржээ. Хувийн амьдрал гэх амтлаг тойрог доторх ялалт хийгээд ялагдлынхаа тухай асуудлыг түр хаяад, өөр өндөр тавцан дээрхийг ярья. Жинхэнээсээ бид тэдний хөлд үрэгдсээр ирснээ бодъё. Дандаа эрчүүдийг дэмжиж, эрчүүдийн төлөө ажиллаж, эрчүүдэд саналаа өгч ирсэн эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл өнөөдөр яагаад нэг муу сайдын хэлтэй амтай ганц хоёр суудлаас дээш гардаггүй юм бэ. Яахаараа парламентад оюунтай тархитай, мэдлэгтэй чадалтай хүчирхэг эмэгтэйчүүд сонгогдон орж, ядахдаа бүлгийн хэмжээний суудлын тоотой болж чаддаггүй юм бэ. Шинэ Монголын хорин хэдэн жилийн түүхэнд бидний авирсан хөдөлмөр, зүтгэсэн зүтгэлийг яагаад хэн ч үнэлсэнгүй вэ. Энэ байдлыг одоо улс төрд халах цаг иржээ.
Хамгийн эхлээд хоорондоо уралцдагаа больцгооё. Хаваржин муусайн эрчүүдийн турхиралтаар хүүхнүүд нэг нэгэнтэйгээ ил далд тэмцэлдэж, байдгаа үрж барлаа. Одоо жинхэнээсээ нэгдэж суръя. Ухаантай байцгаая. Юмыг тооцож суръя. Нэр дэвших эрх халаасалсан нэг хоёр эмэгтэй ч ухаантай байя. Та нарыг хамаг хүчээрээ үзээд ч ялахгүй тамын тойргууд дээр л зоож байгаа шүү.
Бусад бүсгүйчүүддээ уриалъя. Өнөөдрөөс эхлээд ямар намуудыг бид дэмжихгүй вэ гэдгээ тодорхойлъё. Энэ бол ерөөсөө л хууль зөрчиж байгаа намууд. Бүр энгийнээр хэлье. Жагсалтын нэрсийн эхний 10 дотор 2 эмэгтэй нэр дэвшигчийг ядаж оруулаагүй намыг бүү сонго. Анхнаасаа хуулиа биелүүлэхгүй уландаа гишгэж биднийг дорд үзэж байгаа нөхдүүдтэй тэмцэл өрнүүлье.
Насан турш бидний найр хайрын хоймор ханхалзаж, хамаг зүтгэлийг минь залгилсаар ирсэн эрчүүдтэй тэмцэж, хуулиар олгогдсон сонгох сонгогдох эрхээ олж, дархалж авцгаая, хүүхнүүд ээ.
Эмэгтэйчүүд ээ, бидэнд зориулсан тамын тоглоом эхэлж байна. “Өрөг”-ийг нь нураагаад өгье бүгдээрээ... Тэмцлээс ухраад л байвал бид хэзээ ч ялахгүй. Одооноос эхлээд бидний гагнасан гинжийг таслах гээд тэд гүйдэг болохын төлөө хөдлөх хэрэгтэй боллоо.
