Далай байсан цагт шуурга байж л байдаг. Энэ утгаар нь улс төр, түүний томоохон хүчнүүд дотор болдог үйл явдлуудыг ихэнхдээ харах гэж хичээдэг юм. Гэвч  улс төрд дөнгөж хаяагаа муухайлан хаялж эхэлсэн шамарга төдий зүйлийг шуурга болгон харагдуулах сүржин сурталчилгаа зонхилдог нь нууц биш. Харин энэ удаа манай улс төрд томоохон шуурга дэгдэх нь дэгджээ. Гэхдээ тийм ч сүрлэг ул мөр үлдээх нь юу л бол.

Эрх баригч МАН-ын дотоод амьдрал ханилж явсан АН нь хаяж явснаас хойш багагүй ээдрээтэй байна. Үүний гол учир шалтгаан аливаа задралыг дагалддаг жам ёсны гэмээр хүчин зүйлүүдтэй холбоотой юм. Тухайлбал, улс төрд өрнөж буй өнөөгийн бүх хямрал хамтарсан засаг задарснаас үүдэлтэй. Нэгэнт хүссэн юм хүзүүгээр татан хагарч бутраад ирж байхад эрх мэдлийн төв тойргийн гаднаас анаж байсан тоглогчид онгойсон ангалаар цутган орж ирэх нь тодорхой. Жишээ нь хамтарсан засгаас АН гарсны дараа улс төрийн намын бараг бүх гэрчилгээ нэг дор цугларч “Эвсэл” байгуулснаа зарласан. Энэ явдлыг зөвхөн сонгуулийн үечлэл ирсэнтэй холбон авч үзэх нь өнгөц зүйл юм. Үнэн хэрэгтээ задралын сүүдэрт соёолдог л үйл явдлуудын нэг.



Энэ л жамаар МАХН гэх хуучин нэрийг гартаа оруулан авч, Н.Энхбаяр гэх хуучин даргыг түшин, дуран л харагд­вал нүүрээ наан хашгичих болсон жижиг бүлэглэлийн­хэн сүрхий идэвхжсэн. Тийн­хүү сонирхоод байх шинэ үзүүлбэр сэлтгүй хямдхан концертуудыг хаваржин тавь­сан ч олны анхаарлыг са­нааныхаа зоргоор татаж ча­дахгүй л байв. Харин толгой­логчийг нь баривчилсан яв­дал сүртэй дуулиан тарилаа. Үүний дэргэд хадгаламж зээ­лийн хоршооныхны гонгиноон мэт  бол зүгээр л горхи. Хич­нээн түрээд олигтой шавхай тарьж чадахгүй шалихгүй горхи. МАН-ынхан л тэдэнтэй сүрхий соёлтой царайлан уулзаж учирч харагдах юм. Нийгэм бол тэр шунахай нөх­дүүдийн хувийн хариуцлагаас нь улбаатай ахуйн асууд­луудаас үнэндээ залхсан шүү дээ. Үүнтэй адилхан үндэсний удирдагч асан Н.Энхбаярын асуудал ч удалгүй нийтийн анхаарлаас холдоно. Харин ч бүр жирийн иргэдээс гаргууд тасарсан ааш аяг, хуулийн босгыг давж гишгэсэн ихэр­хэл, олон түмнийг төөрөг­дүүлж ашигласан улс төрийн тавилттай хуудуу санаархал нь хоёр гуравхан хоногийн дотор илэрч олны сэтгэлийн хөдлөл буурч байна. Жирийн таксины жолооч хүртэл нэг хүнийг яагаад энэ олон жил нэр холбогдсон авлигын хэр­гүүдээр нь шалгаж болдоггүй, энгийн ард биднийг болохоор яарч даарч яваад гэрлэн дохио зөрччихсөн ч шалгаж торгож, хуулийн шийтгэл хү­лээлгэж байдаг юм бэ. Энэ чинь ариун явдал мөн үү гэж тоглоом шоглоом болгон хэл­цэж байна. Ард түмний нэрийг тэднийг хамгийн их мэхэлдэг хүмүүс л барьдаг. Үүний тод жишээ манай удирдагч асны хийдэг үйлдэл, хэлдэг үгс.

Н.Энхбаярыг АТГ-аас ба­ривч­лах хүсэлт гарган, шүүх түүнийг нь баталгаажуулж тогтоол гаргасан. Гэвч өнөөд­рийн халуурсан улс төр гол эзэн АТГ-ыг биш, Хууль зүйн сайдыг чичилж байна. АТГ-ын анхны ажиллагаа Н.Энхбая­рын өмнө сөхөрч, машинаас нь ч буулгаж ирж чадаагүй. Арга буюу хуулийн дагуу цагдаа татагдан орсон нь Ц.Нямдоржийн шуудай шуу­дай дайснуудад “ажил” олгов. Өнөөгийн улс төрд Ц.Ням­дорж шиг үргэлж галын дунд “байлдаж” байдаг улстөрч байхгүй. Тэр утгаараа энэ өдрүүд түүний амьдралд ир­сэн цоо шинэ зүйл ч биш. Үүнээс хэцүү үеүд бишгүй тохиолдож, бохирохгүй да­ваад л гарч байсан манай улс төрийн хөрзөгнөсөн шийртэй эрсийн нэг. Нэг хэсэг Монго­лын нийгэмд Баабартай но­цолдож олны танил болдог моод дэлгэрч байлаа. Урлаг уран зохиол, ном соёлын хүрээний бичиг үсэг тайлагд­сан, тайлагдаагүй мөн ч олон нөхдүүд Баабар руу дайран элдэв юм бичиж хэдэн хүнд нэр нүүр хоёроо нүдлүүлж авсан түүх бий. Тэгвэл сүү­лийн жилүүдэд Монголын улс төрд Ц.Нямдорж руу ноцож байж улсуудад царай төрхөө цээжлүүлдэг моод сүрхий дэлгэрсэн. Энэ нь сүүлдээ хэт хөгжөөд улс төрийн идэвхгүй амьдралд орж, тэрнээсээ болон захлагдаж ганихарсан нөхдүүд түүн рүү хашгирч сэрдэг болтол дэлгэрчээ. Мань Ц.Нямдорж бүхэл бүтэн том намын өнгөний хэдэн лидерийн нэг атлаа ганц юмыг мэддэггүй юм байна. Тэрэнд л үнэхээр суралц­сан­гүй. “Бүх тэнэгүүдийг тат... Тэгвэл чи бүх уралдаанд ялна” гэж нэг үг бий. Нямка энийг мэддэггүй ажээ. Энийг улс төрийн бүхий л амьдра­лынхаа турш гарамгай ашиг­лаж ирсэн олон улстөрч бий. М.Энхсайхан, Н.Энхбаяр гээд тэдний нэрс хөвөрнө. Хар л даа, Н.Энхбаяр, М.Энхсайхан нэмэх нь + бүх тэнэгүүд.

Фанатууд нь тэр үдэш хойд солонгосуудын саяхны уйлаан шиг юм болж байхыг эрх биш анзаараа биз дээ. Одоо Ц.Нямдоржийн эсрэг бүх тэнэгүүд + зарим ухаант­нууд болчихож байгаа байх­гүй юу. Уг нь бүх тэнэгүүд түүний талд байсан бол яасан үзүүштэй тоглолтууд болох байсан бол. 

Экс удирдагч Н.Энхбая­рын гарт эдүгээн парламент дотор бүтэн бүлэг бүрэлд­чихсэн байсан гэж зарим ажиглагч ярьж байна. Энэ юу л бол гэж би хувьдаа бодно. О.Чулуун­бат, Р.Раш, Ц.Цэн­гэл эд нарыг хүнийх нь хувьд бодоход тэгтлээ их годгонож байсан гэхэд эргэлзэнэ. Ч.Улаан нар ч намаа шууд хага шидэх сонголтыг амар­хан хийхгүй.

Одоо авлигын загалмайл­сан эцэг хэмээгдсэн ч олон жил төрийн өндөр сэнтийн сүр хүчин дор хуулийн өмнө хү­лээх үүргээс хөндий амьдар­сан Н.Энхбаярын асуудлаас болон өөрийн намын нэг сай­даа огцруулахаар нөгөө хэсэг нь үгсэн хэлэлцэж байна. Мэдээж сөрөг хүчинд энэ явдал ашигтай түшиц болж байгаа. Засгийн газрын ганц хавирч байдаг ган шүд болох Ц.Нямдоржийг булга татаад авчихвал болоод л явчихна шүү дээ. Тэр тусмаа өөрийнх­нийх нь сэдлээр хамсч бай­гаад булгалаад ирвэл сөрөг хүчнийхний хувьд тэнэсэн сумаар азарган чоно унага­сантай адилхан аз тохионо гэсэн үг. Ядрахад яр гэгчээр МАН-ын энэ хэдэн нөхдүүд ингэж ч сонгуулийн өмнө намаа балласан увайгүй бө­гөөд ичмээр тоглоом сэдээд явж байх гэж. Ингэснээрээ тэд шударга ёсны дагуу зарчмын асуудал хөндөн тавьж байгаа улстөрчид гэж харагдах нь бүү хэл эсрэгээрээ, байдаг л нэг хогийн имитаторууд харагдаж байна. Ц.Нямдоржоор “орол­дож” байгаад намаа айлган сонгуульд нэр дэвших эрх өвөртөлнө гэх санаархлаас өөр жинтэй агаад үнэтэй байр суурь даанч харагдахгүй нь. Иймэрхүү улстөрчид хэрэг явдлыг ашиглан ямар ч ар­гаар хамаагүй олонд таалаг­дах алхмын эрэлд хатаж, хэрвээ олж чадвал тэрийгээ эргээд өөрт ашигтай улс тө­рийн нүүдэл  болгохыг хичээ­дэг жамтай.

Одооноос цаад санаа нь илчлэгдээд нүүрнийх нь за­рим хэсэг шарагдаад эхлэ­хээр түрүүчээсээ Р.Раш мэт нь “Би сонгуульд нэр дэвших зэргийн улс төрийн ашиг хайгаагүй ээ, надад Төмөр замдаа очоод диспетчер хий­гээд хэвтчихсэн ч чадал бай­на” гэсэн ангаймаар хачин мэдэгдэл хийгээд уналаа. Бид чинь ямар сонин улсуудыг төрийн толгойд аваачаад залчихсан юм бэ. Диспет­черийн хэмжээний хүнийг л УИХ-ын гишүүн болгоод ман­дуулчихсан байна шүү дээ. Өвгөн бол ер нь тойрогтоо боломжгүй болчихсон юм байна. Бод л доо, таминь ээ, Х.Наранхүү, Б.Наранхүү, Цогт­баатар гээд оюунаараа ч, буянаараа ч олноо танигдсан залуус жагсч байна. Энийгээ мэдэнгүүт намаа сүрдүүлж байгаад ямар нэг яам, агент­лаг... юу ч юм амлуулах тө­лөв­лөгөө зохиож. Р.Раш гуайг МАН яалаа гэж хаях билээ. Гоомой үгсч, даамай алдах л болов уу даа. Тохитой, ардын сэтгэлд сүрхий буухаар мон­гол үнэр танартай, цэцэн цэлмэг байр суурь тээж явсан энэ хүнийг нэг л өдөр Загджав нарын алиалагчидтай нэг тайзнаас үзэх сонин байв. Сон­гуулийн өмнө намаа ингэ­тэл унагаж, хагалж хаях цээж­ний гүн хүсэл үнэхээр тээсэн бол Н.Энхбаярын ха­лаасанд байсан гэх МАХН-ын бүлгийн тухай яриа яах арга­гүй ор мөртэй зүйл байсан байж таарах байх. Гэхдээ хэд гур­ван нөхдүүдийг нь харахад ин­гэж дайны хажуугаар дажин тарьж явах улс биш л үзэгдэх юм даа. Ямартай ч эдгээр тэрс­лэгчдийн хийж буй акц эрх баригч МАН-ын рейтингэд сөргөөр нөлөөлж эхэллээ. Яда­хад яр гэдэг л энэ байх даа.