ҮРГЭЛЖИЛНЭ...
Манай нийгмийн цаашдын чиг хандлага ямар байх нь олон талаар өнөөгийн шинэ төрийн өнгийг тодорхойлж байгаа,
“Бидний нүдэн дээр түүх бичигддэг” гэсэн нэгэн энгийн үг бий. Чухам энэ үг өнөөгийн манай оронд илүүтэй тохирч байх шиг.
Манай нийгмийн цаашдын чиг хандлага ямар байх нь олон талаар өнөөгийн шинэ төрийн өнгийг тодорхойлж байгаа, өнөөгийн улс төрийг гадна хийгээд дотноос нь “хийлцэж” байгаа хүмүүсээс ихээхэн шалтгаална гэж би боддог. Бидний үр хүүхдийн амьдрах, одоогийн бидний амьдран байгаа төвшнөөс зүйрлэшгүй өндөрлөгт хүрсэн байх тэрхүү ирээдүйн Монголыг цогцлоох хүчирхэг бодлогын суурийг тавих хүмүүс гэж хардаг ч хааяа бачимдах үе бий. Тэдний зарим хэсгээс болж төрд гацаа үүсэх, элдэв эрэг шураг хэмхэрч хөдөлгүүр саатах зэрэг явдал байнга болох ч бид тэдэнд дассан нь хөөрхий. Гэхдээ одоо элдэв хуучин шинэ дээлний тухай ойлголтоо хаяж, яаж ч чирээд хөл хэл нийлж өгдөггүй хүмүүсээс зоригтой салах цаг болжээ. Сонгуулийн хуулиа нэгэнт барьж авсных зоригтой өөрчилж, энэхүү шинэчлэлээрээ далимдуулан төрөөс зайлуулах ёстой этгээдүүдээс намууд шулуухан салж цэвэршиж авах хэрэгтэй.
Манай нөхдүүдээс насны доройтол биш хөгжлийн, моралын доройтол хамар сэтэртэл ханхалж залуусыг жигшээх болсныг хаа хаанаа анхаарах цаг нэгэнт иржээ. Тийм учраас сонгуулийн хуулиар далимдуулж төрийн хүчийг зузаатгах, элдэв хатиг бэтэгнээс салах бодлогыг намууд хийх ёстой. Өнөөдрийн сэдэв сонгуулийн хууль болоод байна. Юун Н.Энхбаяр, С.Нямдорж. Юун МАН, МАХН. Сонгуулийн хуулиа гайгүй хийгээд авчихвал нэн түрүүнд мөнгөний хийгээд дөнгөний бохир амлалт алга болох байх. Энэ бол шинэ хуулиас бидний хүлээж буй хамгийн том зүйл. Дараагийн зүйл хүний асуудал. 2008 оны сонгууль Монголын түүхэнд олон бараан толбо суулгасан. Мөнгөн амлалт, долдугаар сарын 1...гээд энэ сонгуулиас зүүгдэх утаа тортогтой эсгий үнэгнүүд олон бий.
Монголын хоёр том улс төрийн хүчин сонгогчдод мөнгө амлаж орсон. Тухайн үеийн АН-ын дарга Ц.Элбэгдорж нэг сая төгрөг амлангуут МАХН-ын дарга С.Баяр давуулж нэг сая 500 мянга болгон өсгөсөн. Өлөн зэлмэн биш атлаа өнгө мөнгөний зүг жигтэйхэн нүд гүйлгэх болсон манай сонгогчид мөнгөний ахиу руу нь гараа явуулснаар МАХН ялж, ээлжит сонгууль өндөрлөсөн ч урьд өмнө хэзээ ч болж байгаагүй эсэргүүцлийн уур хилэн дэгдэж, жагсч галдаж, буудаж, эцэст нь Монголын элгэнд “долдугаар сарын 1” гэх нэгэн том сэв сууж үлдсэн. Сонгуулийн хуулийн зүг бүгдийн хараа шилжих болсон гол шалтгаан энэ явдал.
Дахин эш татъя. “Бидний нүдэн дээр түүх бичигддэг” гэсэн нэгэн энгийн үг бий. Чухам энэ үг өнөөгийн манай оронд илүүтэй тохирч байх шиг.
Сонгуульд МАХН яллаа. Мэдээж энэ үр дүн “Ялалтын менежер” гэгддэг С.Баяр хэмээх лидерийн гавьяа. Гавьяагаа ганцаараа эдлэхийг хүсээгүй тэрбээр сөрөг хүчиндээ хамтарсан Засгийн газар байгуулах санаанд оромгүй санал тавьж шуугиан тарьсан. Ядаж цөхөх юмгүй тэр дор нь хамтарсан засгийн цагаан гэрийг барьж гялалзуулсан. Шинэхэн Ерөнхий сайд С.Баяр “Итгэл найдварын Засгийн газар” гэсэн гоёмсог нэрийг танхимдаа зүүж өгчихөөд Америк руу нисч байсан. Нэрнээсээ л романтик энэ Засгийн газрыг нэг хэсэг нь Ерөнхийлөгчийн сонгууль өнгөрөөгөөд унана гэлцэж байлаа. Нээрээ цаг хугацаа ямар хурдан уухилан давхина вэ. Унана, нурна гэлцэж байсан мөнөөх Засгийн газар амь бөхтэй оршин тогтносоор дараагийн сонгуультай золгох гэж байна.
С.Баяр Засгийн газрынхаа бүтцийг маш нарийн тооцож хийсэн. Хоёр намын амбицыг эн тэнцүү хангасан түүний тооцоо өнөөдрийг хүртэл энэ айлыг тогтоон барьж байгаа. Өөрийн нам дотроо гэхэд тухайн үеийн Ерөнхийлөгчийн багаас ч, “Элснийхэн”-ээс ч, “Хотын бүлэг”-ээс ч хүн оруулж ирсэн нь хамгийн оновчтой бодлого байв. Хэд хэдэн нөхөр дээр задалж харъя л даа. Жишээлбэл, М.Энхболд...
С.Баяртай хоёр удаа намын даргад өрсөлдсөн хүн М.Энхболдоос өөр байхгүй. Юуг ч тэсч байдаг, юунд ч үл автаж байдаг, холын замд нөмөр нэмэр болох хүчирхэг эрсийн нэг М.Энхболдын нам дотор эзэлсэн орон зай, хүмүүсийн сэтгэлийг татдаг зөөлөн дулаан имиж, ажлын дадлага туршлагыг С.Баяр үнэлсэн. Шадар сайд дээр үүнээс өөр том сонголт гэж яаж байх юм. Н.Энхбаярын зүгээс ямар ч дайрлага хийгээд дайллага ирэхэд М.Энхболд шиг сэтгэлийн хөдөлгөөнгүй лухайтал гүрийн сууж үлдэх ийм том чанарын тэмдгийг хайгаад олоход бэрх цаг байлаа шүү дээ.
Дахиад нэг нөхөр дээр авч үзье. Тэр бол яах аргагүй Ц.Нямдорж… Ёстой шазганасан амьтан. Хэцүү, хэгжүүн, хэдэр ёдор араншинтай Ц.Нямдорж түрүүчийн парламентын үед мөн ч олон цохилтуудтай учирсан. Улс төрийн энэхүү зовлон нь түүнийг хүссэн хүсээгүй урьд нь тэгтэл тэврэлдэж яваагүй “шинэ” нөхдүүдтэйгээ хамтран ажиллах дотроо зөрчилтэй, гадагшаа тэсвэртэй амьдрах амаргүй атлаа цоо шинэ үеийг нээж өгсөн. Ц.Нямдорж энэ танхимын нэгэн том түшиг мөн үү гэвэл мөн. Мөн учраас өнөөдөр түүнийг хашааны гаднаас архиран тэмцэж буй Н.Энхбаяр сугалж аван “өрж” байгаа шүү дээ. Н.Энхбаяр шиг хүн эдүгээн төр засгийн орой хавиас хэн нэгэн бүдэг амьтныг сугалж ноцвол яаж ч бодсон гавьтай шоу болж чадахгүй. Тэрийгээ ч мэдэх учраас шатамхай тэсрэмтгий, тачигнасан Ц.Нямдоржийг сонгосон нь гайхах зүйл биш.
Ахиад мөнөөх үгийг эш татмаар байна. “Бидний нүдэн дээр түүх бичигддэг” гэсэн нэгэн энгийн үг бий. Чухам энэ үг өнөөгийн манай оронд илүүтэй тохирч байх шиг.
Ардчилсан нам С.Баярын урилгад ирэхдээ дандаа УИХ-ын гишүүдээсээ хөтлөн орж ирсэн нь шүүмжлэл дагуулж байлаа. Намынх нь залуучууд “Өө, нөгөө хоолонд ордог хэд л орчихлоо ш дээ” гэлцэж байсан ч Н.Алтанхуяг “Бид гаднаас оруулж ирж үзээгүй биш үзсэн юм аа. Улстөрч биш хүн гүйцэтгэх засаглалын төвшинд орж ирээд шууд унагадаг юм билээ. Бид улс төрд нухлагдсан, чанагдсан хүмүүсээр баг бүрдүүлж хамтарсан Засгийн газрыг ачааг хуваалцана” гэж шууд мэдэгдсэн. Тэр хийсэн сонголтуудаа цээжээрээ хамгаалан үлдэж, дотоодынхоо дажныг нударга зангидан байж дарсан.
С.Баярцогт Сангийн сайдаар ажиллах боллоо. Хутган үймүүлэгч, эрх мэдлийн хэнээтэн, бүх холионы автор гэх мэтийн онцгүй нэр хоч оноож нэг хэсэг нь баахан орилсон ч тэр түүхэнд үлдэх Сангийн сайд нарын нэг болж чадав. С.Баярцогт хэмээх энэ гялалзсан Сангийн сайд яах ч аргагүй дэлхийн стандартын хүн. Түүнийг Сангийн сайдаар сонгосноос болж ганц нэг хүн тэнгэртэй ярьдаг болж төрөл хувирснаас өөр муу юм болоогүй. С.Ламбаа, Л.Гансүх нартай барьцах хүн нам дотор олон биш. Дор бүрнээ энэ намын төлөө чардайж явсан л хүмүүс хэмээн хэдэн жилийн өмнө би бичиж байсан. Одоо ч энэ үгээ буцаахгүй. С.Ламбаа хэмээх сонин ч, сайхан ч хүн байна аа. Энэ Засгийн газрын нэгэн сайхан намба, эерэг дүр төрхийн нэг тэр яах аргагүй мөн. Шоглуулж нэг, шүршүүлж нэг үзэн эрүүл мэнийн салбарт шинэтгэл хийх гээд зүтгэж л байна. Харин Л.Гансүх маань сэтгүүлч Г.Уянгын гэрийн гадаа л хэвтээд байдаг хүн болоо юу даа. Дөнгөж төрсөн нялх биетэй бүсгүйг цагаан сүүг нь дуслуулан баривчлуулах гээд бүтэлгүйтэж ч байх шиг. Нэг хүүхэнтэй л ноцолдсоор хэдэн оныг үдчихэв үү гээд хэлчихвэл маргааш тавьж тонилохгүй цангинасан хэрүүлийг надтай бас эхлүүлчихэж мэдэхээр шөрвөгнөсөн хэрүүлч амьтан болж хувирчээ.
Ардчилсан намыг гүйцэтгэх засаглалд төлөөлөх багийг МАХН-ын (одоо МАН-ын) багтай жишихэд бас л тийм амар доошоо орчихгүй чанга баг. Ганцхан намынхаа эрх ашиг, үзэл баримтлал, эв нэгдэлд ямаршуухан үр дүн авчрах бол. Хамтарсан Засгийн газрын нэгэн содон дүр төрх, хөдөлбөл засагтай төртэй нь тонгочуулж мэдэх хүчирхэг эрхэм Х.Баттулга дөнгөж өчигдөрхөн хурцхан мэдэгдэл хийлээ шүү дээ. Олны дунд Женко нэрээр алдаршсан түүний амнаас ийм мэдэгдэл унах нь мэдэрдэг, мэддэг хүмүүсийнх нь хувьд гайхмаар юм биш ч засгийнхны нурууг ирвэгнүүлж байгаа нь тодорхой. Бизнесийн зарим гаарсан бүлэглэлүүд төрийг гарынхаа үзүүрт зарцалж, хүсэл шуналаа битгий хэл зүүдээ гүйцэтгүүлэхээс наахнуур хаанчилж байгаагаас үүдэлтэй түүний бухимдал дээр намынх нь эрх мэдлийн гадна байгаа сонирхол ирж нэгдвэл жинхэнэ гал асна.
“Бидний нүдэн дээр түүх бичигддэг” гэсэн нэгэн энгийн үг бий. Чухам энэ үг өнөөгийн манай оронд илүүтэй тохирч байх шиг. Тиймээс дахиад давтан эш татъя.
Улс төрийн хариуцлагыг намууд хамгийн эхлээд сонгуульд ялагдаж, суудал алдсан нөхдүүдтэйгээ тооцдоггүй гажиг манай улс төрийг бохирдуулж ирлээ. Хамгийн шийдэмгий, хамгийн хүчирхэг С.Баяр ч энэ ажлыг хийгээгүй. Унасан бөхөө шороогоо ч гөвж амжаагүй байхад нь л эвийлж өрөвдөөд энд тэнд томилдог. Чухамхүү энэ урвуу явдал шинэ үеийнхний итгэл найдварыг бөхөөж, шударгаар зүтгээд юунд ч хүрдэггүй юм байна гэсэн буруу ойлголтыг намын төлөө насаараа зүтгэсэн дунд үеийнхний тархинд өс, мэс болтол нь хадаж байна.
Ерөнхийлөгчийн сонгуульд унаж намаа ялагдуулсан Н.Энхбаяртай намын хийгээд номын хэлээр өнөөдрийг хүртэл “ярьсангүй”. Яриагүй учраас тэр улам онгирч, улам гаарч байна. Мэдээж түүний буруу биш. Ярьж чадаагүй, ялыг нь асууж чадаагүй өдий болтол гөлөлзсөн намын буруу.
С.Баяр нэлээн юм хийсэн ч бас зөндөө юм хийлгүй явж одсон. Намын дарга, Ерөнхий сайдын албанаас өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдсөн анхны хүн нь тэр байх. Явахдаа дараагийн Ерөнхий сайдыг өөрөө хөтлөн гарч ирсэн нь ч цоо шинэхэн үзэгдэл байв. Тэрхүү үзэгдлийн гол дүр Сүхбаатарын Батболд.
Мэдлэгт суурилсан эдийн засгийн бодлоготнуудын сонгодог төлөөлөл болох энэ залуу С.Баярын хийсэн гайхалтай сонголтуудын нэг. Үнэхээр маргашгүй.
С.Баяр шиг лидерийн орыг санаанд оромгүй байдлаар залгамжлах болсон түүнийг тухайн үед зарим нь хэт зөөлөн, аялдагч, шийдэмгий биш гэх зэргээр голж байлаа. Түүний Ерөнхий сайд болох үе дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямралтай давхацсан нь байдлыг ерөнхийдөө бараанаар харах хөрс суурь болж байв. Гэвч С.Батболд Олон улсын валютын сантай тохиролцож “Стэнд бай” хөтөлбөрийг амжилттай хэрэгжүүлж, улмаар хоёр жил хүрэхтэй үгүйтэй хугацааны дотор хямралыг даван туулж чадсан. Ингэж чадсанаараа өнгөрсөн жил уул уурхайн томоохон төслүүдийг эхлүүлж, шинэ зуунд Монголыг авч явах хөгжлийн галт тэргийг замд нь гаргалаа. Хямралын үед хасах 1,6 хувьтай байсан эдийн засгийн өсөлт өнгөрсөн онд зургаа орчим хувьд хүрсэн. Энэ жилийн сүүлээр 20 хувьд хүрэх төлөв ажиглагдаж байгааг эдийн засагчид инээмсэглэн хэлж байна.
Аливаа хүний түүх намтар ямар нэгэн хэмжээгээр их түүхтэй холбоотой байдаг. Их түүхтэй холбогдох намтраа өнөөдөр С.Батболд даруухан хэрнээ бардамхан хийж байна.
С.Батболд намын талдаа өөрөөсөө тэс өөр У.Хүрэлсүхтэй хамтран ажиллах ёстой болсон. Яаж ч хараад эвцэлдэхгүй мэт үзэгдэж байсан энэ хослол өнөөдрийг хүртэл тун амжилттай гар нийлж байна.
У.Хүрэлсүх бол энэ намын төлөө хийсэн юмтай, хэлэх үгтэй хүн. Тийм ч учраас сэлэм эргүүлэгч гэх мэтийн нэр хоч зүүн асах үедээ асч, адлагдах үедээ адлагдаж явсан амаргүй, адармаатай түүхийн эзэн болтол өссөн. Тэр хэрээрээ нам дотроо өөрийг нь дагадаг бүхэл бүтэн үе бэлтгэж чадсан биз. Дуугаар бол тэр найр болгоноос хангинан сонсогдож байдаг хүмүүсийн ам, сэтгэл хоёрт явдаг нийтийн дуу шиг нөхөр. Харин С.Батболд бол сонгодог урлагийн ягаан байшинд очвол л мэдрэлцэж болох романс шиг хүн. Ийм хоёр өөр өнгө төрх тэднийг тодорхойлон буй ч тэд энэ намын толгойны өвчин болж ирсэн нэрний асуудлыг нэг тийш нь болгож чадлаа. Энэ бол маш том ажил. Шатсан байшингаа бүр сайжруулаад барьчихлаа. Энэ бас муугүй ажил. Ингээд тоочоод байвал тун давгүй жагсаалт хөврөх нь...
Одоо харин тэд Н.Энхбаяр гэдэг толгойн ян шиг өвчинтэйгөө яаж учраа ололцох бол гэдэг сонин. Иргэн болсон Н.Энхбаяр иргэн шигээ энгийн эрх үүргийн дунд зогсч өгөхгүй хүн болгон руу бурууг чихэн хашгираад байдаг.
Их эзэн явсан тэрбээр намынхны хэчнээн жил ажиллаж байж сая нэг сольж чулуудсан МАХН хэмээх хуучин малгайг нь анаж байгаад аваад өмсчихлөө. Одоо тэр хүмүүсийн ой тойнд бараг зуун жил амьдарсан МАХН гэдэг малгайтай, намын дарга гэсэн сэтэртэй. Зүгээр ч нэг хялбархан Н.Энхбаяр биш байдаг.
Эцэстээ эвсэнэ дээ гэх шорвог үг хараал ч юм шиг, ерөөл ч юм шиг амнаас амны хооронд яваад байдаг. Амьдрал юм чинь цаашаа үргэлжилж л таарах байх даа.....
Манай нийгмийн цаашдын чиг хандлага ямар байх нь олон талаар өнөөгийн шинэ төрийн өнгийг тодорхойлж байгаа, өнөөгийн улс төрийг гадна хийгээд дотноос нь “хийлцэж” байгаа хүмүүсээс ихээхэн шалтгаална гэж би боддог. Бидний үр хүүхдийн амьдрах, одоогийн бидний амьдран байгаа төвшнөөс зүйрлэшгүй өндөрлөгт хүрсэн байх тэрхүү ирээдүйн Монголыг цогцлоох хүчирхэг бодлогын суурийг тавих хүмүүс гэж хардаг ч хааяа бачимдах үе бий. Тэдний зарим хэсгээс болж төрд гацаа үүсэх, элдэв эрэг шураг хэмхэрч хөдөлгүүр саатах зэрэг явдал байнга болох ч бид тэдэнд дассан нь хөөрхий. Гэхдээ одоо элдэв хуучин шинэ дээлний тухай ойлголтоо хаяж, яаж ч чирээд хөл хэл нийлж өгдөггүй хүмүүсээс зоригтой салах цаг болжээ. Сонгуулийн хуулиа нэгэнт барьж авсных зоригтой өөрчилж, энэхүү шинэчлэлээрээ далимдуулан төрөөс зайлуулах ёстой этгээдүүдээс намууд шулуухан салж цэвэршиж авах хэрэгтэй.
Манай нөхдүүдээс насны доройтол биш хөгжлийн, моралын доройтол хамар сэтэртэл ханхалж залуусыг жигшээх болсныг хаа хаанаа анхаарах цаг нэгэнт иржээ. Тийм учраас сонгуулийн хуулиар далимдуулж төрийн хүчийг зузаатгах, элдэв хатиг бэтэгнээс салах бодлогыг намууд хийх ёстой. Өнөөдрийн сэдэв сонгуулийн хууль болоод байна. Юун Н.Энхбаяр, С.Нямдорж. Юун МАН, МАХН. Сонгуулийн хуулиа гайгүй хийгээд авчихвал нэн түрүүнд мөнгөний хийгээд дөнгөний бохир амлалт алга болох байх. Энэ бол шинэ хуулиас бидний хүлээж буй хамгийн том зүйл. Дараагийн зүйл хүний асуудал. 2008 оны сонгууль Монголын түүхэнд олон бараан толбо суулгасан. Мөнгөн амлалт, долдугаар сарын 1...гээд энэ сонгуулиас зүүгдэх утаа тортогтой эсгий үнэгнүүд олон бий.
Монголын хоёр том улс төрийн хүчин сонгогчдод мөнгө амлаж орсон. Тухайн үеийн АН-ын дарга Ц.Элбэгдорж нэг сая төгрөг амлангуут МАХН-ын дарга С.Баяр давуулж нэг сая 500 мянга болгон өсгөсөн. Өлөн зэлмэн биш атлаа өнгө мөнгөний зүг жигтэйхэн нүд гүйлгэх болсон манай сонгогчид мөнгөний ахиу руу нь гараа явуулснаар МАХН ялж, ээлжит сонгууль өндөрлөсөн ч урьд өмнө хэзээ ч болж байгаагүй эсэргүүцлийн уур хилэн дэгдэж, жагсч галдаж, буудаж, эцэст нь Монголын элгэнд “долдугаар сарын 1” гэх нэгэн том сэв сууж үлдсэн. Сонгуулийн хуулийн зүг бүгдийн хараа шилжих болсон гол шалтгаан энэ явдал.
Дахин эш татъя. “Бидний нүдэн дээр түүх бичигддэг” гэсэн нэгэн энгийн үг бий. Чухам энэ үг өнөөгийн манай оронд илүүтэй тохирч байх шиг.
Сонгуульд МАХН яллаа. Мэдээж энэ үр дүн “Ялалтын менежер” гэгддэг С.Баяр хэмээх лидерийн гавьяа. Гавьяагаа ганцаараа эдлэхийг хүсээгүй тэрбээр сөрөг хүчиндээ хамтарсан Засгийн газар байгуулах санаанд оромгүй санал тавьж шуугиан тарьсан. Ядаж цөхөх юмгүй тэр дор нь хамтарсан засгийн цагаан гэрийг барьж гялалзуулсан. Шинэхэн Ерөнхий сайд С.Баяр “Итгэл найдварын Засгийн газар” гэсэн гоёмсог нэрийг танхимдаа зүүж өгчихөөд Америк руу нисч байсан. Нэрнээсээ л романтик энэ Засгийн газрыг нэг хэсэг нь Ерөнхийлөгчийн сонгууль өнгөрөөгөөд унана гэлцэж байлаа. Нээрээ цаг хугацаа ямар хурдан уухилан давхина вэ. Унана, нурна гэлцэж байсан мөнөөх Засгийн газар амь бөхтэй оршин тогтносоор дараагийн сонгуультай золгох гэж байна.
С.Баяр Засгийн газрынхаа бүтцийг маш нарийн тооцож хийсэн. Хоёр намын амбицыг эн тэнцүү хангасан түүний тооцоо өнөөдрийг хүртэл энэ айлыг тогтоон барьж байгаа. Өөрийн нам дотроо гэхэд тухайн үеийн Ерөнхийлөгчийн багаас ч, “Элснийхэн”-ээс ч, “Хотын бүлэг”-ээс ч хүн оруулж ирсэн нь хамгийн оновчтой бодлого байв. Хэд хэдэн нөхөр дээр задалж харъя л даа. Жишээлбэл, М.Энхболд...
С.Баяртай хоёр удаа намын даргад өрсөлдсөн хүн М.Энхболдоос өөр байхгүй. Юуг ч тэсч байдаг, юунд ч үл автаж байдаг, холын замд нөмөр нэмэр болох хүчирхэг эрсийн нэг М.Энхболдын нам дотор эзэлсэн орон зай, хүмүүсийн сэтгэлийг татдаг зөөлөн дулаан имиж, ажлын дадлага туршлагыг С.Баяр үнэлсэн. Шадар сайд дээр үүнээс өөр том сонголт гэж яаж байх юм. Н.Энхбаярын зүгээс ямар ч дайрлага хийгээд дайллага ирэхэд М.Энхболд шиг сэтгэлийн хөдөлгөөнгүй лухайтал гүрийн сууж үлдэх ийм том чанарын тэмдгийг хайгаад олоход бэрх цаг байлаа шүү дээ.
Дахиад нэг нөхөр дээр авч үзье. Тэр бол яах аргагүй Ц.Нямдорж… Ёстой шазганасан амьтан. Хэцүү, хэгжүүн, хэдэр ёдор араншинтай Ц.Нямдорж түрүүчийн парламентын үед мөн ч олон цохилтуудтай учирсан. Улс төрийн энэхүү зовлон нь түүнийг хүссэн хүсээгүй урьд нь тэгтэл тэврэлдэж яваагүй “шинэ” нөхдүүдтэйгээ хамтран ажиллах дотроо зөрчилтэй, гадагшаа тэсвэртэй амьдрах амаргүй атлаа цоо шинэ үеийг нээж өгсөн. Ц.Нямдорж энэ танхимын нэгэн том түшиг мөн үү гэвэл мөн. Мөн учраас өнөөдөр түүнийг хашааны гаднаас архиран тэмцэж буй Н.Энхбаяр сугалж аван “өрж” байгаа шүү дээ. Н.Энхбаяр шиг хүн эдүгээн төр засгийн орой хавиас хэн нэгэн бүдэг амьтныг сугалж ноцвол яаж ч бодсон гавьтай шоу болж чадахгүй. Тэрийгээ ч мэдэх учраас шатамхай тэсрэмтгий, тачигнасан Ц.Нямдоржийг сонгосон нь гайхах зүйл биш.
Ахиад мөнөөх үгийг эш татмаар байна. “Бидний нүдэн дээр түүх бичигддэг” гэсэн нэгэн энгийн үг бий. Чухам энэ үг өнөөгийн манай оронд илүүтэй тохирч байх шиг.
Ардчилсан нам С.Баярын урилгад ирэхдээ дандаа УИХ-ын гишүүдээсээ хөтлөн орж ирсэн нь шүүмжлэл дагуулж байлаа. Намынх нь залуучууд “Өө, нөгөө хоолонд ордог хэд л орчихлоо ш дээ” гэлцэж байсан ч Н.Алтанхуяг “Бид гаднаас оруулж ирж үзээгүй биш үзсэн юм аа. Улстөрч биш хүн гүйцэтгэх засаглалын төвшинд орж ирээд шууд унагадаг юм билээ. Бид улс төрд нухлагдсан, чанагдсан хүмүүсээр баг бүрдүүлж хамтарсан Засгийн газрыг ачааг хуваалцана” гэж шууд мэдэгдсэн. Тэр хийсэн сонголтуудаа цээжээрээ хамгаалан үлдэж, дотоодынхоо дажныг нударга зангидан байж дарсан.
С.Баярцогт Сангийн сайдаар ажиллах боллоо. Хутган үймүүлэгч, эрх мэдлийн хэнээтэн, бүх холионы автор гэх мэтийн онцгүй нэр хоч оноож нэг хэсэг нь баахан орилсон ч тэр түүхэнд үлдэх Сангийн сайд нарын нэг болж чадав. С.Баярцогт хэмээх энэ гялалзсан Сангийн сайд яах ч аргагүй дэлхийн стандартын хүн. Түүнийг Сангийн сайдаар сонгосноос болж ганц нэг хүн тэнгэртэй ярьдаг болж төрөл хувирснаас өөр муу юм болоогүй. С.Ламбаа, Л.Гансүх нартай барьцах хүн нам дотор олон биш. Дор бүрнээ энэ намын төлөө чардайж явсан л хүмүүс хэмээн хэдэн жилийн өмнө би бичиж байсан. Одоо ч энэ үгээ буцаахгүй. С.Ламбаа хэмээх сонин ч, сайхан ч хүн байна аа. Энэ Засгийн газрын нэгэн сайхан намба, эерэг дүр төрхийн нэг тэр яах аргагүй мөн. Шоглуулж нэг, шүршүүлж нэг үзэн эрүүл мэнийн салбарт шинэтгэл хийх гээд зүтгэж л байна. Харин Л.Гансүх маань сэтгүүлч Г.Уянгын гэрийн гадаа л хэвтээд байдаг хүн болоо юу даа. Дөнгөж төрсөн нялх биетэй бүсгүйг цагаан сүүг нь дуслуулан баривчлуулах гээд бүтэлгүйтэж ч байх шиг. Нэг хүүхэнтэй л ноцолдсоор хэдэн оныг үдчихэв үү гээд хэлчихвэл маргааш тавьж тонилохгүй цангинасан хэрүүлийг надтай бас эхлүүлчихэж мэдэхээр шөрвөгнөсөн хэрүүлч амьтан болж хувирчээ.
Ардчилсан намыг гүйцэтгэх засаглалд төлөөлөх багийг МАХН-ын (одоо МАН-ын) багтай жишихэд бас л тийм амар доошоо орчихгүй чанга баг. Ганцхан намынхаа эрх ашиг, үзэл баримтлал, эв нэгдэлд ямаршуухан үр дүн авчрах бол. Хамтарсан Засгийн газрын нэгэн содон дүр төрх, хөдөлбөл засагтай төртэй нь тонгочуулж мэдэх хүчирхэг эрхэм Х.Баттулга дөнгөж өчигдөрхөн хурцхан мэдэгдэл хийлээ шүү дээ. Олны дунд Женко нэрээр алдаршсан түүний амнаас ийм мэдэгдэл унах нь мэдэрдэг, мэддэг хүмүүсийнх нь хувьд гайхмаар юм биш ч засгийнхны нурууг ирвэгнүүлж байгаа нь тодорхой. Бизнесийн зарим гаарсан бүлэглэлүүд төрийг гарынхаа үзүүрт зарцалж, хүсэл шуналаа битгий хэл зүүдээ гүйцэтгүүлэхээс наахнуур хаанчилж байгаагаас үүдэлтэй түүний бухимдал дээр намынх нь эрх мэдлийн гадна байгаа сонирхол ирж нэгдвэл жинхэнэ гал асна.
“Бидний нүдэн дээр түүх бичигддэг” гэсэн нэгэн энгийн үг бий. Чухам энэ үг өнөөгийн манай оронд илүүтэй тохирч байх шиг. Тиймээс дахиад давтан эш татъя.
Улс төрийн хариуцлагыг намууд хамгийн эхлээд сонгуульд ялагдаж, суудал алдсан нөхдүүдтэйгээ тооцдоггүй гажиг манай улс төрийг бохирдуулж ирлээ. Хамгийн шийдэмгий, хамгийн хүчирхэг С.Баяр ч энэ ажлыг хийгээгүй. Унасан бөхөө шороогоо ч гөвж амжаагүй байхад нь л эвийлж өрөвдөөд энд тэнд томилдог. Чухамхүү энэ урвуу явдал шинэ үеийнхний итгэл найдварыг бөхөөж, шударгаар зүтгээд юунд ч хүрдэггүй юм байна гэсэн буруу ойлголтыг намын төлөө насаараа зүтгэсэн дунд үеийнхний тархинд өс, мэс болтол нь хадаж байна.
Ерөнхийлөгчийн сонгуульд унаж намаа ялагдуулсан Н.Энхбаяртай намын хийгээд номын хэлээр өнөөдрийг хүртэл “ярьсангүй”. Яриагүй учраас тэр улам онгирч, улам гаарч байна. Мэдээж түүний буруу биш. Ярьж чадаагүй, ялыг нь асууж чадаагүй өдий болтол гөлөлзсөн намын буруу.
С.Баяр нэлээн юм хийсэн ч бас зөндөө юм хийлгүй явж одсон. Намын дарга, Ерөнхий сайдын албанаас өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдсөн анхны хүн нь тэр байх. Явахдаа дараагийн Ерөнхий сайдыг өөрөө хөтлөн гарч ирсэн нь ч цоо шинэхэн үзэгдэл байв. Тэрхүү үзэгдлийн гол дүр Сүхбаатарын Батболд.
Мэдлэгт суурилсан эдийн засгийн бодлоготнуудын сонгодог төлөөлөл болох энэ залуу С.Баярын хийсэн гайхалтай сонголтуудын нэг. Үнэхээр маргашгүй.
С.Баяр шиг лидерийн орыг санаанд оромгүй байдлаар залгамжлах болсон түүнийг тухайн үед зарим нь хэт зөөлөн, аялдагч, шийдэмгий биш гэх зэргээр голж байлаа. Түүний Ерөнхий сайд болох үе дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямралтай давхацсан нь байдлыг ерөнхийдөө бараанаар харах хөрс суурь болж байв. Гэвч С.Батболд Олон улсын валютын сантай тохиролцож “Стэнд бай” хөтөлбөрийг амжилттай хэрэгжүүлж, улмаар хоёр жил хүрэхтэй үгүйтэй хугацааны дотор хямралыг даван туулж чадсан. Ингэж чадсанаараа өнгөрсөн жил уул уурхайн томоохон төслүүдийг эхлүүлж, шинэ зуунд Монголыг авч явах хөгжлийн галт тэргийг замд нь гаргалаа. Хямралын үед хасах 1,6 хувьтай байсан эдийн засгийн өсөлт өнгөрсөн онд зургаа орчим хувьд хүрсэн. Энэ жилийн сүүлээр 20 хувьд хүрэх төлөв ажиглагдаж байгааг эдийн засагчид инээмсэглэн хэлж байна.
Аливаа хүний түүх намтар ямар нэгэн хэмжээгээр их түүхтэй холбоотой байдаг. Их түүхтэй холбогдох намтраа өнөөдөр С.Батболд даруухан хэрнээ бардамхан хийж байна.
С.Батболд намын талдаа өөрөөсөө тэс өөр У.Хүрэлсүхтэй хамтран ажиллах ёстой болсон. Яаж ч хараад эвцэлдэхгүй мэт үзэгдэж байсан энэ хослол өнөөдрийг хүртэл тун амжилттай гар нийлж байна.
У.Хүрэлсүх бол энэ намын төлөө хийсэн юмтай, хэлэх үгтэй хүн. Тийм ч учраас сэлэм эргүүлэгч гэх мэтийн нэр хоч зүүн асах үедээ асч, адлагдах үедээ адлагдаж явсан амаргүй, адармаатай түүхийн эзэн болтол өссөн. Тэр хэрээрээ нам дотроо өөрийг нь дагадаг бүхэл бүтэн үе бэлтгэж чадсан биз. Дуугаар бол тэр найр болгоноос хангинан сонсогдож байдаг хүмүүсийн ам, сэтгэл хоёрт явдаг нийтийн дуу шиг нөхөр. Харин С.Батболд бол сонгодог урлагийн ягаан байшинд очвол л мэдрэлцэж болох романс шиг хүн. Ийм хоёр өөр өнгө төрх тэднийг тодорхойлон буй ч тэд энэ намын толгойны өвчин болж ирсэн нэрний асуудлыг нэг тийш нь болгож чадлаа. Энэ бол маш том ажил. Шатсан байшингаа бүр сайжруулаад барьчихлаа. Энэ бас муугүй ажил. Ингээд тоочоод байвал тун давгүй жагсаалт хөврөх нь...
Одоо харин тэд Н.Энхбаяр гэдэг толгойн ян шиг өвчинтэйгөө яаж учраа ололцох бол гэдэг сонин. Иргэн болсон Н.Энхбаяр иргэн шигээ энгийн эрх үүргийн дунд зогсч өгөхгүй хүн болгон руу бурууг чихэн хашгираад байдаг.
Их эзэн явсан тэрбээр намынхны хэчнээн жил ажиллаж байж сая нэг сольж чулуудсан МАХН хэмээх хуучин малгайг нь анаж байгаад аваад өмсчихлөө. Одоо тэр хүмүүсийн ой тойнд бараг зуун жил амьдарсан МАХН гэдэг малгайтай, намын дарга гэсэн сэтэртэй. Зүгээр ч нэг хялбархан Н.Энхбаяр биш байдаг.
Эцэстээ эвсэнэ дээ гэх шорвог үг хараал ч юм шиг, ерөөл ч юм шиг амнаас амны хооронд яваад байдаг. Амьдрал юм чинь цаашаа үргэлжилж л таарах байх даа.....
