Монголын байгалийн үзэсгэлэнт газаруудын нэг Хөвсгөл аймгийн Дархадын цэнхэр хотгор алтны эрэлчид “нинжа” нарын хөлд дарагдан хэдэн жилийг үдэж байна. “Нинжа” нар одоо Цагаан нуур сумын нутаг тайгын гүнд Ногоон гол хэмээх газарт олноор ирэн алт ухаж байна. Нутгийн хүмүүсийн яриагаар ойролцоогоор 5000 гаруй хүн байгаа гэнэ. Уг нь тайгын цаатан иргэд, анчидаас өөр хүний мөр хүрээгүй онгон дагшин газар байжээ. Ногоон гол нь Тэнгисийн голд цутгаж Тэнгисийн гол алдарт Енисей мөрний эх болон урсдаг. Цагаан нуур сумаас Хармайн эх, Хүнхэр тайга, Ар голын эх, Мэнгэ булаг, Жологын гол зэрэг цаатан иргэдийн зусаж, намарждаг битүү тайга, өндөр сарьдаг уулуудыг даван хүмүүс голдуу явганаар ачаагаа үүрэн 70 гаруй км явж Ногоон голын алтны газар очдог ба тэнд машин техник хүрэх ямарч боломжгүй. Ачаа ихтэй, чадал боломжтой хүмүүс нь морь, цаа хөлслөх бөгөөд морь нэг талдаа 200000, цаа буга 150000 төгрөгөөр ачаа зөөж байв. Ногоон голыг өнгөрсөн оны 9-р сараас эхлэн “нинжа” нар ухаж эхэлсэн гэх бөгөөд тэр хавийн нутаг модгүй уул, овоолсон шороо нүхнүүд, архиний шил, хог новшинд дарагдсан, утаа униартай, энд тэндгүй хөрөө сүх хангинасан, согтуу хүмүүсийн орилолдох чимээ зэрэг нүд хальтрам дүр зурагтай болсон байна. Энэ бүхнийг зогсоох гэж оролдсон боловч дийлэхгүй байна гэж сум, орон нутгийн удирдах хүмүүс ярьж  байв. Анх Улаан Уул сумын нутаг Хөгийн голын эх, Улаан тайга алтны эрэлчин, “нинжа” нарын хөлд нэрвэгдэж овоолсон шороо, нүцгэрсэн уул болон үлдсэн бол одоо Ногоон голын сав 5 км орчим нутаг бас ухсан нүх, хогонд дарагдаж модгүй нүцгэрэн үлдэж байна. Цаашид энэ хэвээрээ Монголынхоо үзэсгэлэнт сайхан газар нутгийг хайрлаж хамгаалахгүй амьдрал хүнд ядуу байна гэдгээр шалтаглан  ухаад байх уу хүмүүсээ? Уг нь усны сав, ойн сан бүхий газар ашигт малтмал эрэх, олборлохыг хориглосон хууль, ойн болон усны  гээд олон хууль дүрэм байдаг юмсан. Тэр олон хуулийг хэн хэдийд сахиж мөрддөг юм бүү мэд. Ногоон голд нөгөө “Ширэнгийн” хуулиас өөр хууль үйлчлэхгүй байна. Энэ бүхэнд яаралтай бодитой хариулт өгөх цаг монголчууд бидэнд иржээ.