Монголын мэдээлийн хэрэгслэлүүд хоёр хуваагджээ. Нэг хэсэг нь оросууд дайныг хүсэж байна гээд, нөгөө хэсэг нь хүсээгүй байна гэцгээнэ. Олон улсын байдлаар ийм зөрөөтэй саналтай болчоо юу гэтэл бас үгүй. Юу гэвэл зарим нь өнөөдөр империалист Оросын тухай мэдээлснээ маргааш нь хүний шаар болсон Саакашвили болон түүнийг араас нь санхүүжүүлж байгаа өрнийн империализмыг буруушаана. Үнэндээ хуваагдлын цаад шалтгаан тун энгийн. Ухаан нь телевизийн гадаад мэдээний редакци өдөр алгасаж жижүүрлэдэг юм байна. Нэг нь орос хэлтэй учир Оросын мэдээг орчуулж Америкийн муулна, маргаашийн жижүүр англиас орчуулж Гүржийг хамгаална. “Хайртай”, “хайргүй” гээд цэцгийн дэлбээ ээлжилж тасалж мэргэлдэг тосгоны Мурфушкархуу юмуу даа.

    Оросууд Өмнөд Оссетин, Абхазын тусгаар тогтнолыг дангаараа зарлаж орхилоо. Тайлбар их энгийн, тэд өөрснөө ингэж хүсээд байгаа гэнэ. Тэгээд туслаж байгаа юм гэнээ. Зүйрлэж хэлбэл манай Баян-Өлгийг нэг л сайхан өдөр өөр аль нэг орон тусгаар улс болсон гэдгийг дуулгаж байгаархуу юмуу даа. Хэд хоногийн өмнө Эстоны нэг орос тосгон өөрснийхөө тусгаар тогтнолыг зарлаад үүнийгээ Москвагаар хүлээн зөвшөөрүүлэхээр хөөцөлдөж байна. Зөвлөлтийн үед ирж суурьшсан оросууд шүү дээ. Ийм маягаар явбал удахгүй Зүүнхараагийн хэдэн местний оросууд тусгаар тогтносон улсаа зарлаж болох нь! Украины Гадаад яамны сайд Огрызкогийн мэдэгдэж байгаагаар Крымын иргэдэд оросууд өөрийн паспортыг тарааж байгаа ба энэ нь Крымыг Өмнөд Осетин болгох гэж буй бэлтгэл аж.

Өнөөгийн дэлхий дээр “өөрснөө хүсэж” байгаагаар нь улс орныг тусгаар болгоод байвал хамгийн дор хаяхад 600 гаруй шинэ улс үүснэ гэсэн тооцоо байдаг. Гэтэл энэ дэлхий өөрөө хүчний тэнцвэр дээр тогтож байгаа. Дэлхийн I, II дайн, тавь жараад оны колонийн задрал, ерээд оны коммунизмын сүйрэл зэрэг дэлхийг хамарсан том үйл явдлууд түрүү түрүүнийхээ алдагдсан тэнцвэрийг залруулан шинэ төлөвийг буй болгож байсан. 1945 онд байгуулагдсан НҮБ тавь гаруй гишүүн нэгтгэж байсан бол өдгөө энэ тоо 200 хүрч байна. Тусгаар тогтнолыг хүслээр нь биш хүлээн зөвшөөрлөөр баталдаг дэлхий нийтийн жишиг буй болжээ. Үүнийг Вэстфалийн зарчим гэдэг.

    Дэлхийн дайн, системийн задрал зэрэг том үйл явдал болоогүй энгийн цаг үед шинээр тусгаар улс зарлах нь байгаа статус квог эвдэж шинэ хямрал үүсгэх учир дэлхий даяараа үүнээс ихэд болгоомжилдог. Хүйтэн дайны дараа Зөвлөлтийн эзэнт гүрэн 15 улс болон салсан. Энэ гүрэн 100 гаруй үндэстнээс бүрддэг учир ийм тоогоор ч задарч болох. Гэхдээ үүнээс цааш хэтэрвэл тэнцвэрийн тогтолцоо алдагдана. Зүгээр л шудрага ёс ярьж байгаа бол “Киргиз тусгаар болж байхад Татаар, Башкир яагаад ийм эрхгүй байдаг юм?” гэсэн эцэс төгсгөлгүй асуулт гарна. Үүнд л хамаг учир байна. Энэ үүднээс үзвэл Косово ч том асуудал. Зуун жилийн турш аажмаар нэвтрэн орж ирсэн албаничууд хүний нутаг дээр тусгаар тогтнолоо зарлаж болох уу? Энэ бол шудрагын талаас тавигдах асуулт. Гэхдээ хуучин Югославын асуудал шийдэгдэж дуусаагүй байна гэдэг талаас нь өрнийхөн асуудалд хандаж буй бололтой.

    Зөвлөлтийн эзэнт гүрний задарлын асуудал шийдэгдэж дууссан уу? Оросууд үүнийг дууссан гэж үздэг учир жишээ нь Чечений асуудлыг дотоодын хямрал гэж тайлбарладаг. Өрнийнхөн ч үүнд хүний эрх зөрчигдөж байгаа талаас нь ярьдаг болохоос Чечень тусгаар улс гэж хэн нь ч хэлээгүй. Тэгвэл Зөвлөлтийн задралд багтсан Гүржийн тусгаар тогтнол ба түүнд хамаарах Абхаз, Өмнөд Оссетиний асуудал 1991 оноор дуусгавар болсон байх учиртай. Анхны Ерөнхийлөгч Гамсахурди үүний төлөө амиа өгч, Шевернадзе гэрээ хийснээр Гүрж улсын нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал хүлээн зөвшөөрөгдсөн. Энхийг сахиулах, аюулгүй бүс байгуулагдах зэрэг нь тусдаа асуудал. Хэрэв Зөвлөлтийн задрал бүрэн шийдэгдэж дуусаагүй гэж үзвэл Чечениэс авахуулаад ярих сэдэв олон байна.

    Олон улсын эрх зүйн талаас ингэж харагдаж байна. Оросын уламжлалт империалист бодлогын талаас харвал бас их сонин. Хүчирхэг Орос улсыг монголчууд буй болгосон. Киевийн Оросоос эхтэй, олон тасарч хуваагдсан оросуудын заримыг нь цохиж заримыг нь дэмжин Москвитийн Орос хэмээх цоо шинэ гүрнийг байгуулсан. Монголчууд тэднийг харъяалалдаа болон халамжиндаа бүхэл бүтэн дөрвөн зууны турш байлгажээ. Энэ хооронд Орос орон азижсан төдийгүй тэднээс уламжлан авсан империалист, деспотик бодлоготой улс болон хувирсан. Алтан ордын суурин дээр түрэг угсааны олон улс үүссэн төдийгүй олон үндэстэн буй болжээ. Татаар-монголын харъяаллаас гарснаас хойш москвитууд тэднийгээ ээлж дараалан эрхшээлдээ оруулсаар газар нутгийн төдийгүй төр улсын хувьд деспотик, хүчирхэг, империалист гүрэн болж хувирлаа. Орос хүнийг сайтар маажвал цаанаас нь татаар монгол гараад ирнэ гэсэн хэлц оргүй юм биш. Энд зөвхөн цусан холбоог нь хэлээгүй байх. IIЕкатрина хатан хааны үед тэдний сонирхол өрнө зүг шилжин Балти, Польш, Түрэг, Иран руу шилжсэн юм. Сталины үед оросууд Энэтхэг-Хятадын хойгоос Төв Европ хүртэл уудам газрыг ямар нэг хэмжээгээр хяналтандаа авчээ. Энэ бол Чингисийн удмынхны цагтаа хянаж байсан тэр газар нутаг бараг тэр чигээрээ юм.

    Зөвлөлтийн эзэнт гүрэн сүйрснээр ХХ зууны төгсгөлөөр оросууд туйлдлаа. Дэлхийн 2-р эдийн засаг 18-р болтлоо хойшилж Португалийн зэрэгт очлоо. ХХI зуун гарч байхад дундаж орос хүний нас 56 боллоо. Оросын төрийн төсөв Финляндынхтай тэнцэв. Орос орныг хэн ч захирахаа болив, эсвэл хэн дуртай нь захирах болов. Царь Борисын үед! Борис ты не прав! Годуновын дараахи самуун давтагдлаа. Хуурамч Дмитрий хүртэл гарч ирэв. Гэвч империйн үзэл бодол орос хүний цусанд байдаг. Тэд ядарлаа зүдэрлээ, цалин мөнгө хүрэхээ болилоо гэхээсээ Их Орос задарлаа, улс орон хүчирхэг байдлаа алдлаа гэдэгт шанална. Тэдэнд хувь хүний зовлон жаргал төдий л хамаатай бус, улс орны хүчирхэг байдлаар цаддаг. Магадгүй дэлхийн хамгийн эх оронч ард түмэн. Гэхдээ орос маягийн эх оронч үзлийг бусад газар империализм гэж нэрлэдэг. Алтан ордоос үүссэн хүчирхэг Оросын жирийн иргэн хэдэн зуун жилийн туршид хэзээ ч нийтийн ойлголтод таарах хувийн жаргал үзээгүй. Өлсгөлөн ч бай, ядуу ч бай, дарлуулж доромжлуулдаг ч бай, эрх чөлөөгүй ч бай орос хүн хүчирхэг Орос орноо хараад бүгдийг огоорон жаргалын таашаал эдэлдэг. Тиймдээ ч хувь хүний аз жаргалыг үгүйсгэсэн коммунизмын онолыг өөр ямар ч ард түмэн хүлээж авахгүй байхад чухам оросууд л сэтгэл зүрхэндээ тусгаж авсан юм.

Владимр хаан Киевийн Руссийг байгуулсан. Москвитийн Владимр Путинд харин Киевийг дайлах түүхэн үүрэг ноогджээ. Тэрээр Оросын тоолж баршгүй олон мафийн бүлэглэлийг нэгтгэлээ. Ходровский, Березовский, Гусинский мэтийн жүүд бүлгийг шахан зайлуулав. Владимрийн аз таарахад Югославын дайны үед баррель нь 8 доллар байсан түүхий нефть 140 хүртэл өсөх нь тэр. Оросын ДНБ-ий хэмжээ хэд дэхин өсөж, валютийн нөөц нь триллион долларт хүрэв. Эзэнт гүрнийг дахин нэгтгэж босгох бололцоо буй боллоо. Юун Чечень! Тусгаарласан Украин, Гүрж улам гаарч Өрнөдтэй холбоо тогтоосныг таслах хэрэгтэй. Румынтэй нэгдэх хүсэлтэй Молдаваас Днестрийн бүгд найрамдах улсыг хүлээн зөвшөөрч салгахад Москвагийн үгэнд орох дургүй бусад нь номхроод ирнэ. Дунд Азийн шинэ тутам орнууд тус бүрдээ өөрийн салан тусгаарлагчидтай боловч иймэрхүү үйлдлээс нь айж Москвагийн Гүрж дахь сонирхлыг “хүлээн зөвшөөрч дэмжлээ”.      

    Оросууд ийм хурдан эргээд ирнэ гэж 10 жилийн өмнө хэн ч бодож байгаагүй биз. Улам бүр хурдтай томрон дэлхийн гүрэн болох амбицдаа хөтлөгдсөн Хятадад Орос дөнгөж дагуул төдий харагдаж байсан цаг саяхан. Тянь Аньминий талбайд Ельцын, Зянь Зяминь нар Америкийн давамгайллын эсрэг холбоо байгуулснаа зарлаж “ганц туйлт бодлогод ирээдүй байхгүй” хэмээн газар дэвсэж байсан нь бодит гэхээсээ хүүхдийн тоглоом шиг санагдаж байлаа. Өнөөдөр хүчирхэг Орос дахиад босоод ирлээ. Ванька-встанька! Орос түүхийн турш үргэлж ийм байсан. Орос санасан шиг хэзээ ч хүчирхэг байгаагүй ч, санасан шиг хэзээ ч сул байгаагүй.

    Дэлхийн өнөөгийн статус квог оросууд хүчээр эвдэхээр шийджээ. Юун түрүүн Зөвлөлтийн үеийн нөлөөллөө сэргээхээр санаархаж байна. Холбоотнуудыг буй болгож, болбол фронт нээхэд бэлэн. Болгоомжтой хятадууд шууд холбоотон болохоос цэрвэж цагийн байдлыг харзнах боловч стратегийн түнш мөн. Өрнийн эсрэг хандсан, магадгүй тэдэнд ариун дайн зарласан лалын ертөнц Оросыг дэмжихэд бэлэн байна. Сирийн Асад үүнээ Москвад ирэхдээ илэрхийлэв. Ганцаардсан Иранд бол үүнээс өөр арга ч байхгүй. Беларусь, Венесүэль, Куба, Болив, Хойд Солонгос, Зимбабвэ, Судан, Бирм гээд Өрнийн эсрэг ажиллагаанд дуун дээр нэгдэн орох орон өнөөгийн дэлхийд ганц бус. Зөвлөлтийн хуучин туршлага дээр үндэслэн тухайлбал Индонез, Пакистан, Нигери, Серби зэрэг дотоодын зөрчилтэй газруудад шинэ Уго Чавесуудыг гаргаж ирэх бололцоо ч бий. Тэр байтугай хоншоор нь таарвал Саудын Арабт ч ингэж болно. Шинэ хүйтэн дайн! Удахгүй хар Ерөнхийлөгчтэй болох гэж байгаа, доллар нь жилээр биш өдрөөр унаж байгаа, дэлхийн эдийн засагт эзлэх хувь нь улам бүр багасаж байгаа Америк ийм үед юу хийж чадах вэ?

    Олон жилийн өмнө Зөвлөлтийн дагуул Монголд орос дуу их дуулдаг байлаа. “Оросууд дайныг хүсээ гэж үү?” гэх нэг алдартай дуу байх. Шүлгийг нь Өрнөдөд хамгийн алдартай орос найрагч Евгений Евтушенко бичжээ. Гоцлон дуулаач “Хотять ли русские, войны?” хэмээн асуух маягтай цангинуулахад ард нь эгнэн зогсох хоор “хотять, хотять, хотять” хэмээн түрлэг нэмдэг байв.