ЯПОНЧУУДЫН ГАРАЛ ҮҮСЭЛ

Японы арал болон бүлэг олтригт 30 мянган жилийн өмнө анх хомо сапиенс хөл тавьжээ. Харин энэ арлын өнөөгийн үндсэн оршин суугчид болох япон үндэстний гарал үүсэл одоо болтол тодорхойгүй, маргаантай. Япончуудын тухай хамгийн анхны бичигт үлдсэн дурсгал гэвэл МЭ I зуунд бичигдсэн Хятадын “Хорин дөрвөн түүх” эх сурвалжид бий. Хүний нүүдэл, үндэстний гарал үүслийг тодорхойлоход сүүлийн 10 мянган жилийн дотор бол хэл голлох чиг баримжааг гаргаж өгдөг. Япон хэлний генетик холбоос өдгөө тодорхой биш. Үндсэн хоёр таамаг бий. Нэг хэсэг нь япон хэлийг Алтай овгийн хэлэнд хамааруулдаг бол, нөгөө судлаачид австронез овгоос гаралтай гэж мэтгэдэг. Протодарвид хэл, ялангуяа прототамил хэлний үндсэн үгийн сан нь япон хэлнийхтэй таардаг нь ийм дүгнэлтэд хүрчээ. Хэрэв энэ үнэн бол өнөөгийн япончууд 10 мянган жилийн өмнөөс өмнөд азиас зугуухан нүүж хойшилсон болж таарна. Гэтэл өгүүлбэрийн зохион байгуулалт нь алтай овгийнхны хэлтэй адил агглютин бүтэцтэй. Энэ нь япон хэл бүрэлдэхдээ алтай овгийнхны хэл, ялангуяа солонгос хэлний нөлөөнд автжээ гэж үзэж болохуйц. Зарим судлаачид япон хэлийг аль ч бүлэгт багтдаггүй өнчин хэл гэж үздэг.

МЭ VI зууны үеэс Японы Яматогийн удирдагчдын чармайлтаар Японд хятадын соёл хүчтэй нэвтэрч эхэлсэн. Хятад болон эртний Солонгосын Пэгжэ улс нь эх газрын соёлыг Япон руу зөөгч гол суваг байсан аж. Ингэж тийш нь төрийн байгууламж, гар урлал, соёл, урлаг, буддизм, бичиг үсэг нэвтэрч өөриймсөв. Өнөөгийн япон хэлний үгийн сангийн 60% орчим нь хятад гаралтай зөөгдмөл үгс гэх.

ЯПОНД ТӨРИЙН БАЙГУУЛАМЖ ҮҮССЭН НЬ

Японы эртний түүхийн тухай эх сурвалж МЭ I зууны үеийн Хань улсын бичлэгт үлджээ. Нэгдүгээр зууны үед хань улсын бичигт “Важин нар (япончууд) Дорно тэнгис дэх аралд суудаг, 100 бяцхан улс орноос бүрддэгээс 30 орчим нь хятадуудтай холбоо тогтоосон, зарим нь бүр бэлэг сэлт илгээдэг” гэжээ. Арлаасаа гарч олон газартай холбоо тогтоосон нь Яматай улс юм. 

VI зуунаас Японыг Эзэн хааны бүлийнхэн захирах болов. Эхний хаан нь Шотоку[1] хан хүү (Prince Shоtoku) ба энэ үеэс Японы түүхийг Асука үе (538-710) гэж нэрлэдэг. 600 онд Японы анхны элч Хятадын Сүй улсад ирсэн нь төрийн байгууламжийн талаар туршлага судлах гэсэн аж. Хятадад очсон дараагийн элч Сүй улсын эзэн хаанд “Наран эхэлж манддаг орны Тэнгэрийн хөвүүнээс Наран жаргадаг орны тэнгэрийн хөвүүн танд хандаж байна…” гэсэн бичигтэй захидал өргөн барьжээ. Шoтоку хаанчилж байхдаа Японы төрийн шашныг буддизм гэж зарласан.

618 онд Хятадад Тан улсын үе эхэллээ. Тэд Солонгосын хойгийг эзэлсэн нь япончуудыг айдаст автуулав. Энэ үед Тайка-гийн шинэчлэл явагдаж, бүх газрыг улсын мэдлийн болгоод төвлөрсөн хаант улс болгожээ. Солонгосын хойг дээр орших хэд хэдэн бие даасан улсыг Силла улс Тан гүрэнтэй хавсран хүчээр нэгтгэсэнд Японы эх газар дахь ганц сайн холбоотон Пэгжэ улс үгүй болов. 

710 онд Японы шинэ нийслэл нь Хэйжо-кио боллоо. Улс орны төвлөрөл 80 жил энэ хотод зангидагдсан үеийг (710-794) Нара үе гэдэг. 708 оноос япончууд өөрийн мөнгөн валюттай болсноос эхэлж Нара үеийн их шинэчлэл эхэлжээ. Бүх газар төрийн өмч байсныг хүмүүс төрөөс газар түрээслэн амьдрах болов. Гэхдээ нэг үеийнхэн насан туршдаа түрээслэх ба үхсэнийх нь дараа төр хурааж аваад дараагийнхад нь өгдөг. Хүн амаа чөлөөт “сайн хүмүүс” (рёмин), чөлөөт бус муу хүмүүс (сэнмин) гэж хуваана. Хожим нь Эзэн хаан Шoму[2] “мөнхийн хувьчлал” хууль гарган газрыг иргэдэд үүрд хувьчилсан байна.

САМУРАЙН ҮЕ

Тайра ба Камакурагийн үе

XII зууны эцсээс XVI зуун дуустал Японыг цэргийнхэн захирч байсан үеийг Самурайн үе гэж нэрлэдэг.

1156 онд Эзэн хаан Го-Ширакава[3] (Emperor Go-Shirakawa) болон хуучин эзэн хаан Сутокү[4] (Emperor Sutoku) нарын хооронд хурц сөргөлдөөн үүсэж, Фүживара овгийг дайтаж буй хоёр хуаранд хуваажээ. Зэвсэгт мөргөлдөөн гарч, түүний талбар нь нийслэл байв. Хоёр хуаранд мэргэжлийн цэргийн самурай улам бүр улс төрийн эрх мэдлийг олж авч эхлэв. Ийнхүү “дайчдын эрин үе” эхэлсэн байна.

1159 онд нийслэлд Тайра ба Минамото нарын самурай гэр бүлүүдийн хооронд манлайллын төлөө шинэ дайн эхэлж, Тайра[5] ялав. Тэд Эзэн хааны шүүхтэй эвслээ бэхжүүлснээр хамгийн өндөр албан тушаалыг хашсан анхны самурай болов. Эцэст нь Тайра овгийнхны эсрэг хүчирхэг сөрөг хүчин бий болжээ. Тайро но Киёмори[6] (Taira no Kiyomori) нэг настай ач хүүгээ Эзэн хааны сэнтийд суулгав. 

Тайра Минамотог устгасны дараа Ёритомо[7] (Minamoto no Yoritomo) эзэнт гүрний шүүхээс тус улсын бүх мужид хувийн болон улсын газрын хянагчаар ажиллаж байсан цэргийн захирагч шогун, житогийн газрын дарга нарыг томилох эрхийг хүлээн авав. Ёритомог нас барсны дараа түүний Хожо овгийн вассалууд хэд хэдэн нөлөө бүхий самурайн удирдагчдыг устгаж, засгийн газрын жинхэнэ эрх мэдлийг булаан авчээ. 

XIII зууны дунд үед Азид Монголын эзэнт гүрэн үүсэж хүчирхэгжин, элч төлөөлөгчид нь Их хааны ноёрхлыг хүлээн зөвшөөрөхийг шаардан Японд удаа дараа ирж байжээ. Эзэнт гүрний шүүх, шогунат[8] улс орны тусгаар тогтнолыг хадгалах талаар санал нэгтэй байсан тул бүх элчин сайдыг цаазаар авав. Үүний хариуд 1274, 1281 онд монголчууд Японы арал руу хоёр удаа довтолсон боловч самурайн цэргүүд болон камиказегийн хар салхинд ялагджээ. Тухайн үед Марко Пологийн тодорхойлсон Монголчуудын Япон руу хийсэн довтолгоо нь япон үндэстний тухай мэдээллийг европчуудад өгчээ.

XIII зууны төгсгөлд газар нутгаа тарааж, барьцаалж, борлуулсны улмаас олон самурай амьжиргаагаа алдсан. Тэднийг аврахын тулд шогунат 1297 онд “Сайхан дүрмийн тухай тогтоол” гаргаснаар өрийг хүчингүй болгож, өмч хөрөнгийг бүх зээлдэгчид нөхөн төлбөргүйгээр буцааж өгөхийг албадан гаргажээ. Гэсэн хэдий ч ийм алхам нь цэргийн элитүүдийн газаргүй байх асуудлыг шийдээгүй, харин улам хурцатгасан, учир нь одооноос эхлэн хэн ч самурайд зээл олгосонгүй. Тиймээс Камакурагийн засгийн эрх мэдэл эцэстээ доройтжээ.

Муромачигийн үе

1338 онд Ашикага бүлийнхэн хойд гүрний шогуныг томилов. Шогунуудын оршин суудаг нийслэл хотын ижил нэртэй дүүргийн нэрээр Муромачи шогунат нэртэй хоёр дахь самурайн төр гарч ирэв. Энэхүү Японы төр оршин тогтносон үеийг Муромачигийн үе (1338-1573) гэж нэрлэдэг. Өмнөх дэглэмүүдээс ялгаатай нь шинэ шогунат нь төвлөрлийг сааруулах чиглэлд хамрагдсан. 

Ёшимицу[9] нас барсны дараа шогунат бүс нутгуудын хяналтыг аажмаар алдаж эхлэв. Улс орны жинхэнэ эрх мэдлийг аймгуудаас ирсэн шогунатын зөвлөхүүд болон цэргийн захирагчид булаан авчээ. 1467 онд зөвлөхүүд болох Хосокава, Ямана нарын хооронд шогунатын дараагийн захирагчийг томилох тухай сөргөлдөөний улмаас Онингийн үймээн гэж нэрлэгддэг дайн дэгдэв. Энэ нь нийслэл ба бүс нутагт самурайчуудын хоорондох урт хугацааны тэмцэл өдөөснийг Сэнгокүгийн үе буюу “дайтаж буй мужуудын эрин үе” (1467-1615) гэж нэрлэдэг. Үүнээс болж шогун нар эцэст нь бүх Японы удирдагч, тогтвортой байдлын баталгаа болох үүргээ алджээ. Японы хувьд нийгмийн сүйрэл нь жирийн зүйл болжээ: доод болон дээд ангийн эсрэг бослого. Тиймээс, 1487 онд Ямаширо мужид нутгийн самурай нар төрийн бүх албан тушаалтнуудыг хөөж, найман жилийн турш бие даан захирч байсан бол 1488 онд Жодо-шиншу шашны дагалдагчид Кага мужид засгийн эрхийг булаан авч, бүтэн зууны турш эрх барьж байжээ.

XVI зууны эхэн үеэс эхлэн бүс нутгуудын шинэ удирдагчид аажмаар нутгийнхаа самурай овгийн тэргүүн болж, өчигдрийнхөө эзэн, цэргийн захирагчдыг түлхэн унагав. Даймёо гэж нэрлэгддэг эдгээр толгойлогчид төв засгийн газраас салж, өөрсдийн омгийн “муж”-ийг байгуулж эхлэв. Тэд хувийн болон улсын газрыг өөрсдийнхөө талд хурааж, нийслэлд татвар шилжүүлэхээ больж, нутгийн язгууртнуудаас овгийн том армийг зохион байгуулав. Газар өмчлөгчдийн оршин суух газрууд уулын цайзад байрладаг байсан бөгөөд түүний хөлд цайзын ойролцоо худалдаа, гар урлалын суурин байгуулжээ. Ийм хэд хэдэн ерөнхий “муж”-д газар, эрүүгийн хуулийн чиг үүргийг гүйцэтгэдэг анхны хууль тогтоомжийг бий болгов.

ОРЧИН ҮЕИЙН ЯПОН

XV зуунд Баруун Европт газарзүйн аугаа нээлтүүдийн эрин үе эхэлсэн. Зуун жилийн дараа түүний оршин суугчид - худалдаачид, номлогчид, цэргийнхэн Зүүн Азид нэвтэрч эхлэв. 1543 онд анхны европчууд Японы Танэгашима арал дээр хүрч ирэв. Тэд арлын иргэдэд галт зэвсэг өгсөн нь удалгүй Япон даяар зэвсгийн үйлдвэрлэл эхлүүлжээ. 1549 онд иэзүит Фрэнсис Ксавье Япончуудыг Христийн шашинд анх танилцуулсан Кагошима хотод ирэв. Нэг зууны турш Португал, Испанийн худалдаачид Японд очиж, Зүүн Азийн худалдаанд зуучлагчийн үүрэг гүйцэтгэж, Хятад, Европын бараа бүтээгдэхүүнийг Япон мөнгөөр борлуулж байжээ. Европчууд өмнөд колониудаас ирэхэд япончууд тэднийг “өмнөд варварууд” гэж нэрлэжээ.

Баруун Японы самурай газрын эзэд гадаадын иргэдтэй худалдаа хийх сонирхолтой байсан тул номлогчид, худалдаачдыг дуртайяа хүлээн авч, заримдаа Христийн шашинд орж байв. Ийнхүү Кюсю арлын анхны христэд итгэгч газар өмчлөгч Омура Сумитада[10] Есүсийн Нийгэмлэгт Нагасаки хотыг олгосон нь хожим Японы “Европ руу нэвтрэх цонх” болсон юм. Орон нутгийн захирагчдын тусламжтайгаар иэзүитүүд Ямагучи, Киото, Сакай болон Японы бусад хотуудад сүм хийд нээжээ. XVI зууны төгсгөлд тус улсад 300 мянга орчим Христэд итгэгчид байжээ. 

1590 онд Японыг эцэст нь Хидэёши (Toyotomi Hideyoshi) хүчээр нэгтгэж, тус улсыг дангаараа удирдаж эхлэв. Түүний зааврын дагуу Бүх Японы газрын кадастрыг эмхэтгэсэн бөгөөд энэ нь хувийн үл хөдлөх хөрөнгийн тогтолцоог арилгаж, газрын бүтээмжийн түвшнийг тодорхойлжээ. Хидэёши мөн нийгмийн шинэчлэл хийж, хүн амыг цэргийн захиргаа, иргэний субъект болгон хувааж, зэвсгийг нь хураан авчээ. Хидэёши амьдралынхаа төгсгөлд Христэд итгэгчдийг хавчиж, Солонгостой дайн эхлүүлснээр залгамжлагчдынхаа эрх мэдлийг сулруулсан юм. 

Эдогийн үе

Тоёотоми Хидэёши нас барсны дараа Токугава Иеясу[11] бүх Японы удирдагчийн оронд очив. 1603 онд Иеясу Эзэн хаанаас шогун албан тушаалыг хүлээн авч Эдо хотод шинэ шогунат байгуулжээ. Энэхүү сүүлчийн самурайн төр оршин тогтнох үеийг Эдогийн үе (1603-1867) гэж нэрлэдэг.

Шогунатын засаглалын үед Япон нь холбооны улс байсан. Тус улсын нийт газрын дөрөвний нэг нь Токугава шогун бүлд, үлдсэн хэсэг нь гурван зуун бүс нутгийн даймё захирагчдад харьяалагддаг байв. Тэд бүгд өөрийн гэсэн автономи хантай байсан бөгөөд хэмжээг нь төв засгийн газар тогтоодог байв. Бослогоос урьдчилан сэргийлэхийн тулд энэ нь “Цэргийн ордны тухай хууль”-аар харьяа хүмүүсийн улс төрийн эрхийг хязгаарлаж, Эдо дахь төрийн ордон руу албан томилолтоор явах замаар бие даасан байдлынхаа санхүүжилтийг бүрдүүлнэ. 

1614 онд шогунатууд Христийн шашныг гадаадын улс төрийн нөлөөллийн хэрэгсэл гэж үзэн хоригложээ. Японы хэдэн арван мянган христэд итгэгчид хавчигдаж, баптизм хүртэх боломжтой байсан япончууд гадаадад аялах боломжгүй болжээ. Тиймээс 1637 онд хориотой шашин шүтдэг Кюсю арлын тариачид, самурайн нэг хэсэг нь бослого гаргасан байна. Шогунат үүнийг нэг жилийн дотор дарж, 1639 онд Христийн шашныг устгахын тулд Европ, Америкаас ирэх бүх номлогчдыг Японд ирэхийг хориглов.

ЯПОНЫ ЭЗЭНТ ГҮРЭН БАЙГУУЛАГДСАН НЬ

XVIII зууны сүүл үеэс эхлэн Ази дахь колоничлолоо өргөтгөх гэж тэмүүлж байсан Их Британи, Орос, АНУ, Францын хөлөг онгоцнууд Японы эрэг хавиар ойр ойрхон үзэгдэх болов. Иймээс Японы төр тусгаарлах бодлого баримталж, эдгээр улстай дипломат харилцаа тогтоохоос татгалзжээ. 1825 онд шогунат нь эргийн хамгаалалтыг бэхжүүлэхэд чиглэсэн удирдамж гаргасан боловч гадаадын шахалтыг удаан тэсээгүй. 1853 оны зургадугаар сард Мэттью Пэрригийн удирддаг АНУ-ын цэргийн эскадриль Японд ирж япончуудыг гадагш худалдаа хийхийг шаардсан АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн захидлыг гардуулжээ. Японы засгийн газрын тэргүүн Абэ Масахиро жилийн дараа хариулт өгөхөө амлаж, үүний тулд язгууртнуудын бүх Японы хурлыг хуралдуулсан байна. Гэсэн хэдий ч тэд нэгдсэн шийдвэрт хүрч чадсангүй, гэхдээ шогунатын эрх мэдлийг ганхуулж дөнгөсөн юм. 1854 оны нэгдүгээр сард Пэрри Японд хоёр дахь удаагаа ирж тулалдаанаар заналхийлсний дүнд гэрээнд гарын үсэг зуруулав. Ингэж шогунат нь АНУ-д хоёр боомт нээж, тэнд нь Америкийн суурин консулын газрууд байгуулахыг зөвшөөрсөн байна. Удалгүй Оросын эзэнт гүрэн, Британийн эзэнт гүрэн, Францтай ижил төстэй гэрээнд гарын үсэг зурав. 1858 онд япончууд дахин гадаад орнуудад буулт хийж гэрээ байгуулснаар Япон улс гаалийн хориогоо бүрэн цуцаллаа.

Технологийн хоцрогдол, колоничлолын аюулыг ойлгосон япончууд армиа шинэчилж, улс төрийн тогтолцоондоо засвар хийж эхлэв. 1866 онд Сакамото Риомагийн зуучлалаар Сацума, Чошу нар шогунатыг унагаж, эзэн хааны засаглалыг сэргээх нууц холбоо байгуулав. 

1866 онд туршлагагүй Токугава Ёшинобу шинэ шогун болжээ. Үүний зэрэгцээ талийгаач эзэн хаан Комэйгийн оронд 14 настай Мэйжи хаан ширээнд суув. Шогун нь Киотогийн язгууртнууд болон бүс нутгийн захирагчдын оролцоотойгоор шогунатын оронд шинэ засгийн газар байгуулахаар төлөвлөж байсан бөгөөд түүнд өөрөө Ерөнхий сайдын албан тушаалд очихоор болов. Үүний тулд тэрээр албан тушаалаасаа огцорч, 1867 оны арван нэгдүгээр сарын 9-нд төрийн эрхийг бүхэлд нь эзэн хаанд шилжүүлжээ. Энэхүү үйл явдал нь Эдогийн үеийг өндөрлөж, Японы улсын төр таван зуун жилийн самурайн ноёрхлыг төгсгөл болгосон юм.

Мэйжигийн шинэчлэл 

Татан буугдсан шогунатын дэмжигчид төрийн эрхийг эзэн хаанд буцааж өгөхийг эсэргүүцэв. Япон хоёр лагерьд хуваагдаж иргэний дайнд оров. 1869 оны зургадугаар сар гэхэд шогунатын дэмжигчид эзэн хааны цэрэгт ялагдав.

Барууны улс төр, шүүх, цэргийн системийг үндэс болгон авч, Японы Сайд нарын танхим хувийн нууц зөвлөл байгуулж, Мэйжийн Үндсэн хуулийг батлахад бэлтгэж, парламент хуралдуулав. Мэйжигийн сэргээн босголт нь Японы эзэнт гүрнийг аж үйлдвэржсэн дэлхийн хүчирхэг гүрэн болгожээ. Япон-Хятад (1894-1895), Орос-Японы (1904-1905) дайнд ялсны дараа япончууд Япон болон Шар тэнгист ноёрхлоо баталгаажуулж, Солонгос, Тайвань, өмнөд Сахалиныг өөртөө нэгтгэв.

Японы милитарист улс төр (1920-1945)

ХХ зууны эхэн үед Тайшогийн ардчилсан богино хугацаа мухардалд орж милитаризм, түрэмгийлэлд зам тавьж өгсөн юм. Япон улс дэлхийн нэгдүгээр дайнд Антантын талд оролцож, улс төрийн нөлөө, нутаг дэвсгэрээ өргөжүүлэв. 1931 онд тэлэлтийн бодлогоо үргэлжлүүлж, Манжуурыг эзлэн авч, тоглоомын Манж-Го улсыг байгуулжээ. 1933 онд Лиги наци түрэмгий үйлдлийг нь буруушаасан тул Япон улс эсэргүүцэл үзүүлэн лигигээс гарсан байна. 1936 онд Япон нацист Герман, фашист Италитай нийлэн тэнхлэгийн цэргийн холбоо байгуулжээ. Үүний зэрэгцээ ЗХУ, Японы хооронд төвийг сахих тухай гэрээнд гарын үсэг зурж, БНМАУ-ын нутаг дэвсгэрийн халдашгүй бүрэн бүтэн байдлыг хүндэтгэхээ амлав.

1937 онд Япон Хятадын бусад хэсэгт довтолж, Хятад-Японы хоёрдугаар дайныг (1937-1945) эхлүүлсний дараа АНУ үүнд газрын тосны хориг тавьжээ. 1941 оны арван хоёрдугаар сарын 7-нд Япон Пөрл Харборт довтолж, АНУ, Их Британид дайн зарлав. Энэ нь АНУ-ыг Дэлхийн II дайнд татан оролцуулахад хүргэсэн. Японы эзэнт гүрэн Хонконг, Филиппин, Бирмийг эзлэн авсан боловч 1942 онд Шүрэн тэнгист ялагдсанаар далай дахь давуу байдлаа алдсан. 1945 оны наймдугаар сарын 6, 9-нд АНУ Хирошима, Нагасаки хотод атомын бөмбөг хаяж, дараа Японы эсрэг СССР нэгдсэнээр Япон улс 1945 оны есдүгээр сарын 2-нд болзолгүй бууж өгөх тухай актад гарын үсэг зурав.

Либерал ардчилсан Япон

1947 онд Япон либерал ардчиллыг онцолсон энх тайвны шинэ үндсэн хуулийг батлав. Ёшидо номлол гэдгийн санаачилсан Ерөнхий сайд Шигэрү Ёшидо[12] орчин үеийн нэн шинэ түүхийг эхлүүлсэн гэгддэг. Япон улс 40 жилийн турш эдийн засгийн өсөлтийн дээд амжилтад хүрч, ДНБ жилд дунджаар 10% өсөлт тогтмол үзүүлжээ. 1952 онд хүчин төгөлдөр болсон Сан Францискогийн Энх тайвны гэрээ батлагдсанаар холбоотны цэрэг Японыг орхисон. 1956 онд Япон улс НҮБ-д элсэв. Хожим нь 1991 онд эдийн засгийн хэт өсөлт нь хямралд хүргэсэн бөгөөд энэ бэрхшээлээс 2000 онд гарч чадсан юм.

[1]Шотоку-Ханхүү. (574-622) Японы Асука үеийн хагас домгийн улс төрч. 

[2]Шому (701-756) Японы 45 дахь Эзэн хаан (724-749).

[3]Го-Ширакава (1127-1192) Японы 77 дахь Эзэн хаан.

[4]Сутоку (1119-1164) Японы 75 дахь Эзэн хаан (1123-1142)

[5]Тайра - Японы түүхэнд XI-XII зуунд маш их нөлөөтэй байсан овгийнхон. 

[6]Тайра-но Киёмори (1118-1181) Японы улс төрийн зүтгэлтэн, цэргийн жанжин, Тайро авгийн ахлагч 

[7]Минамото но Ёритомо (1147-1199) Камакура хэмээх Японы анхны шогунатыг үндэслэгч, Японы төрийг эзэгнэж байсан (1192-1199)

[8] Шогунат - Шогун гэж 1185-1868 оны хооронд Японд ноёлж байсан цэргийн эрхтнүүдийн цол хэргэм. Шогунат нь тэдний төр барьж асан засаг захиргааны нэршил.

[9]Ашикага Ёшимицу (1358-1408) Муромачи үеп Ашикага шогунатыг толгойлж байсан (1368-1394) 

[10]Омура Сумитада (1533-1587) - Японы цэргийн зүтгэлтэн. Христосын шашинд орсон японы анхны газрын эзэн. 

[11]Токугава Иэясу (1543-1616)  Токугава шогунатыг үндэслэгч, цэргийн жанжин. 

[12]Ёшида Шигэрү (1878-1967) Япон Ерөнхий сайд (1946-1947, 1948-1954).