“ЭРДЭНЭТ-ийн БОЛОМЖ-ийг АТААРХАЛ-аар алдаж болохгүй ээ
Монгол Улсыг сүүлийн хагас жарны турш тэжээж , тэтгэж чирч яваа “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ОХУ-ын тал эзэмшдэг байсан 49 хувийг хувийн хэвшлийн “Монгол зэс” хэмээх компани худалдаад авчихаж гэдгийг Монголд өнөөдөр мэдэхгүй хүн үгүй болсон.
Монгол Улсыг сүүлийн хагас жарны турш тэжээж , тэтгэж чирч яваа “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ОХУ-ын тал эзэмшдэг байсан 49 хувийг хувийн хэвшлийн “Монгол зэс” хэмээх компани худалдаад авчихаж гэдгийг Монголд өнөөдөр мэдэхгүй хүн үгүй болсон. Хүүхэд байхын л “Эрдэнэтийн овоо өнгөтэй байна аа, энэ зууны царай байна аа...” хэмээх дуугаар энэ аварга үйлдвэрийг ерөнхийлөн төсөөлж, арай хожимдоо амьдрал илүү элээсэн ах, эгч нарын үг ярианаас оросууд энд “ноёрхлоо” тогтоож, олон жилийн турш шимийг нь хамаж аваад шимэлдгийг нь бидэнд үлдээдэг гэх эгдүүцлийг их сонсдог болж билээ. Эл яриа оргүй биш болохыг “Эрдэнэт”-ийн 51 хувьд ногдох ашгаа монголчууд анх хүртэж эхэлсэн ерээд оноос л мэдсэн дээ. Тэр үеэс Эрдэнэтийг яагаад 100 хувь бид өөрсдөө эзэмшиж болдоггүй юм вэ? Ядаж эзэмшдэг хувиа дахиад нэмэгдүүлэх хэрэгтэй гэсэн үзэл бодол тээж явдаг монгол хүний нэг болсон юмдаг. Эдийн засаг элгээрээ хэвтэж хямарсан хамгийн хүнд хэцүү үед үнэхээр “Эрдэнэт” үйлдвэр л Монгол Улсын амь тариа, ганц “саалийн үнээ” болж байлаа. Одоо ч тэр хэвээрээ. Харин ардчиллын жилүүдэд оросуудын нөлөө сулрахын хэрээр тун хязгаарлагдмал тооны, тодруулвал улс төрийн өндөр албан тушаалтнуудад “зориулагдсан” шахааны бизнесийн үүр болж хувирсан нь бас л хэн бүхний мэдэх болсон түүх. Энэ талаар ихийг өгүүлж болно.
1. “Эрдэнэт” үйлдвэрээ Монгол Улс дангаараа эзэмшихсэн, төр, түмний өмч нэрээр эзэнгүйдүүлэн талцан хувааж , төрөөс төрсөн тэрбумтан болцгоодог албан ёсны хулгайч нарыг бойжуулдаг “инкүбаатар” битгий байгаасай гэсэн монголчуудын хүсэл мөрөөдөл гэнэт л биелэх БОЛОМЖ гараад ирэв. БОЛОМЖ хэмээн онцолж байгаагаа зориудаар дахин онцлох хэрэгтэй байна. Оросын эзэмшдэг 49 хувийг ХХБанк зуучлан Монросцветметтэй хамт 400 сая доллараар “Монгол зэс” хэмээх Монголын аж ахуй нэгж худалдаж авснаар Эрдэнэт үйлдвэр 100 хувь Монголынх болж байгааг Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайдын хувьд өнгөрсөн зун анх дуулгасан юм. Сонгуулийн ид оргил үе таарч, Ардын намынхан эл үйл явдлыг шууд улстөржүүлж эхэлсэн болохоор өөрийнх нь хэлснээр цаг хугацааны хайчинд орж олдсон БОЛОМЖ-ийг алдахгүйн тулд түүний Засгийн газар яаралтай хуралдаж шийдвэр гаргаснаас нь хойш таван сар өнгөрчээ. Энэ хугацаанд БОЛОМЖ-ийг бодит болгохын оронд буцаагаад алдаж ч болохоор нөхцөл байдлыг зарим нэг улстөрч нийгэмд үүсгэх болсон нь туйлаас харамсалтай. Энд нуугаад, нууцлаад байх хэрэг алга. Монголын хамгийн “шударга” гэгддэг улстөрч эрхэм Ц.Нямдорж энэ үйл явдлыг шууд мушгин, өөрийн улс төрийн зорилгодоо үнэхээр овжин ашиглах болсныг болж өнгөрч буй үйл явдлууд боддог бөндгөртэй нэгэнд бол тодорхой харуулаад байна биш үү. Тэрбээр энэ мэдээг зарласан цагт нь бус, таван сар өнгөрсний дараа сум, дүүргийн сонгуулийн өмнө гэнэт сөхөн, “Эрдэнэт” үйлдвэрийг 100 хувь Монголынх болгосон үйл явдлыг хуйвалдаан, энэ гэрээ хэлцлийг хийсэн нөхдүүдийг бараг л төрийн дайсан хэмээн цоллон занаж зүхэн, загнаж хараах боллоо.
2. Төрийн мэддэггүй нууцыг мэдэж байдаг гэж тэр өөрийгөө зарласан. Тэгэхээр энэ эрхэм чухам хэн байж таарах нь вэ? Түүнээс бусад нь яагаад дандаа тэнэг, мангар, эх орныхоо, үндэснийхээ эрх ашгийн эсрэг явдаг, өөдгүй хуйвалдагч нар байх ёстой болдог нь өөрийнх нь хэлдэгчлэн үнэхээр “сонирхолтой”, “гайхалтай” хэрэг шүү. Өнгөрсөн сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан нов ногооноороо шинэ парламент, Засгийн газарт тэрбээр хаан, заан шиг загнан азаргалаад байгаа нь илт анзаарагдах болж. Олон арван жилийн турш хүсэн хүлээсэн мэдээгээ монголчууд анх баяртайяа хүлээн авсан юм. Гэтэл одоо харин ингэж өөрсдөө авсан маань зөв үү, буруу юу гэлцэн эргэлзэхэд хүргэх зорилгоор эрх ашиг нь хөндөгдсөн зарим нэгний болон энэ үйл явдлаар хожмын зорилгодоо хүрэх гэсэн улс төрч эрхмийн нарийн тооцсон үйлдэл идэвхжиж байгаад харамсах юм. Ерээд оны эхээр Р.Рааш хэмээх хачин нэртэй, хачин нөхрийн гаргасан хачин “нулимсаас” болж монголчууд төмөр замаа 100 хувь өөрийн болгох байсан 100 хувийн алтан БОЛОМЖ-оо алдсан шиг гашуун түүх Эрдэнэт дээр давтагдах гээд байх шиг байна. Оросууд тэр үед Улаанбаатар төмөр замаас өөрсдийн эзэмшдэг 50 хувиа ямар ч үнэ, төлбөргүйгээр Монголын талд шилжүүлэх БОЛОМЖ өгсөн ч төмөр замын гэх тодотголтой тэр нөхөр эдүгээгийн мэнгэт дарга шиг өвөр зуурынхнаа голж гоочлон, хардаж сэрдээд “Орос ах наргүйгээр бид төмөр замаа яаж авч явж чадах юм бэ? Ёстой болохгүй” гэж уйлан дуулснаар тэрхүү БОЛОМЖ-ийг эгнэгт алдсан билээ.
Одоо Ц.Нямдоржийн “Сүүлчийнхээ цамцыг урагдтал” тэмцэх агуу “эх оронч” тэмцэл Эрдэнэтийн БОЛОМЖ-ийг бодитойгоор үгүй болгох аюултайг улс төрийн дамжаанд суралцаж буй өнөөгийн эрхэм гишүүд эрхбиш ухаарч л суудаг байх хэмээн найдах юм.
“Аливаа өмч, хөрөнгийг эзэнгүйдүүлж,түүнийг ердөө л нийтийн өмч хэмээн үзэж дахин хуваарилах талаар хамгаас харгис , бүдүүлэг ёс суртахуунтай нэгэн л чангаас чанга хашгирч чадна” гэдэг үг Ц.Нямдоржийг Эрдэнэтийн талаар ярих болгонд санагдаад байдаг болж.
Түүний хэлээд байгаа шиг “Эрдэнэт” үйлдвэрийг хувьчилсан асуудал огтоос байхгүй, харин Эрдэнэтээс эзэмшдэг 49 хувиа оросууд Монголын талд зарсан гэдгийг өмнөх Засгийн газрын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг болон өнөөгийн Засгийн газрын сайд Ж.Эрдэнэбат ч хүртэл дахин дахин тайлбарлаж хэлээд байгааг Ц.Нямдорж ойлгохгүй байна гэж баймгүй. Тэр ч бүү хэл энэ асуудлаар Засгийн газар өөрийнхөө эрх мэдлийн хүрээнд шийдэж болох бүхий л зүйлээ хийсэн гэдгээ шинэ Ерөнхий сайд аргаа бараад хэлж байсан.
Яаж ч бодсон “Эрдэнэт” үйлдвэр 100 хувь Монголынх болж байгаа нь хэн нэгэн монгол хүний уур, уцаарыг дүрэлзүүлээд байх асуудал мөн юм гэж үү? Энэ үйл явдал нь дургүйцэн эсэргүүцээд байх буруу үйлдэл байсан гэж үү? Магадгүй худалдан авах үйл ажиллагаанд алдаа гарсан байж болох ч, бүхэлдээ бидэнд ашигтай гэдэг талаас нь хараад ингэж сүр дуулиан болгон, хөндлөнгийн улс орнуудад шившиглэгдэхээсээ өмнө өөр хоорондоо ойлголцож яагаад болохгүй байна гэж. Магадгүй энд хуурай “эх оронч”, эрх мэдэлд хүрээд Эрдэнэтийг “хөхөх” ээлжээ хүлээгсэд, эндээс хулгай, луйвар хийж хөлжсөн, шахаа хийж сурсан, таргалсан нөхдүүдийн эрх ашиг хөндөгдөх болсонд, ийм БОЛОМЖ нь хаагдах болсонд хорсон атаархсан атаархал, харуусал юу юунаас ч илүү цухалзаад байх шиг санагдана. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн төрийн эзэмшлийн 51 хувийг ч цаашдаа хувьчилж хувийн хэвшилд шилжүүлэх нь зүй ёсны тогтнол байх атал эсрэгээр 100 хувь төрийнх болгох гээд зүтгээд байгаа Ц.Нямдоржийн санааг өөрөөр хэрхэн тайлбарлаж ойлгох болж байна вэ?
3. Өнөөдөр мөнгөтэй, баян чинээлэг хүн болгоныг үзэн ядах үзлийг Ц.Нямдорж тэргүүтэн өгдөөн түгээж байгаа нь ямар харамсалтай. Ардчилсан гэх Монголд хувийн өмчийг, хувийн өмчтнийг нөгөө талаар баялаг бүтээгчдийг социалист, коммунистуудаас дутахааргүй жигшдэг болж байгааг хэвийн гэж хүлээн тэвчиж болох уу. Ийм үзлээр Монгол Улс хөгжих үү? Бид бүгд эвтэй, эетэй байж чадах уу? Аливааг хардаж сэрдэх эрх хэнд ч нээлттэй ч, өөрөөсөө бусдыг хулгайч, өөрийн оролцоогүй үйлдэл бүрийг луйвар гэж орилоод байх нь хаашаа юм. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн үйл ажиллагаа үнэхээр “нойль” заасныг улстөрч, сэтгүүлчид хамгаас сайн мэддэг. Энд болдог хулгай, луйвар, шахаа хэдэн зуун сая доллар, тэрбум, тэрбум төгрөгөөр хэмжигддэг юм. “Эрдэнэт” үйлдвэр төсвөө байж болох хамгийн муугаар хийж, төлөвлөгөөгөө давуулан биелүүлсэн гэж дандаа худал мэдээлэл цацаж ирсэн түүхтэй газар. 35 жилийнхээ түүхэнд үйлдвэрийн өртөг, зардлыг бууруулсан тохиолдол огтхон ч үгүй. Энд улс төрийн томилгоотой ирдэг олон олон захирал, дарга нарын, тэдний эздийн хулгай, шахааны бизнес л ямагт өсөн цэцэглэж ирсэн гэдэг ганцхан үнэн л бий. Өөр өөрийнхөө шатанд эрх мэдэлтнүүд Эрдэнэтийн нэртэйгээр ард түмний хөрөнгийг шулж ирсэн түүхэнд цэг тавих гэж байхад тэднээс өөр амь тавин эсэргүүцэх хүн гарах уу?
4. “Эрдэнэт” үйлдвэр эрүүлжих нь монголчуудад л ашигтай. Эрдэнэтийн 49 хувь Монголын хувийн хэвшилд ирснээр хамгийн энгийнээр тайлбарлахад энд компанийн засаглал жинхэнэ утгаараа тогтож, санхүүгийн нарийн хяналт бий болох нь ойлгомжтой. Хүн хувийнхаа өмчийг хэзээ ч хулгайлдаггүй. Бусдад найр тавьдаггүй. Өнөөдөр Оюутолгойд нэг тонн зэсийн баяжмалын өртөг 2000 ам.доллар байхад Эрдэнэтийнх яагаад 6900 ам.доллар байдаг байсан юм бэ? 49 хувь нь хувийн хэвшилд ирсэн энэ тавхан сарын дотор энэ өртөг яагаад буурч Оюутолгойнхтой адил болов оо? гээд улс төржихөөсөө өмнө бодох асуудал зөндөө. Оюутолгой ХХК З00 сая нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүн худалдаж авдаг. Энэ бүх бараа бүтээгдэхүүнийг нийлүүлдэг процесс нь бүхэнд ил тод байж, хамгийн бодит тоо хэмжээ, үнэ өртөгтэйгээр нийлүүлэгддэг. “Эрдэнэт” үйлдвэр ч мөн ялгаагүй. Харин ийм тооны нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүнийг өөрийнх нь өртгөөс хэдэн арав дахин илүү нугарсан үнээр, тоо, хязгааргүйгээр шахаж нийлүүлдэг БОЛОМЖ-той байснаараа л ялгаатай. Хэдэн арван жил монголчууд бүгдээрээ хэрэглээд ч барахгүй бэлгэвч, түлхүүрийн оосроос авахуулаад усан онгоцны хөдөлгүүр хүртэл шахсан түүх энд л байдаг. Хүдэр бутлагч ган бөмбөлөгийн оронд Хятадаас хамгийн чанаргүй ширмэн бөмбөлөг нийлүүлдэг байсан явдлыг ямар юмных нь эх орон ч, үндэсний эрх ашгийг бодсон бодлого байсан гэж хэлж чадах билээ Ц.Нямдорж дарга аа!
5. Нууц хэмээн баахан дуулиантуулсан “Хөтөл цемент шохой” ХХК, Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэрүүдтэй хийсэн гэрээний юу нь буруу болохыг Ц.Нямдоржоос өөр олж ухсан хүн алга байна. Илүү үнээр техник, тоног төхөөрөмж шахах гэсэн, урьдчилгаа мөнгө шилжүүлсэн байна гэсэн “ял тулгалтад” нь холбогдох талуудын өгсөн тайлбараас хууль зөрчсөн ямар ч үйлдэл болоогүйг наад захын хүн ойлгож авсан. Ц.Нямдорж эрхмийн хэлж , зөрүүдлэн зүтгэж байгаагаар ХХБанк өөрөө өөрөөсөө хулгай хийгээд байдаг болж таарах гээд байна. Ийм утгагүй юманд эс итгэвээс иймэрхүү гэрээн дээр ажиллаж сурсан зуучлагч хэмээх завсарын компаниуд “будаа” болж байгаад л Ц.Нямдорж дарга бухимдаж үхэх гээд байгаа бололтой, тийм үү. Өнөөдөр төрөөс хувийн хэвшлээ дэмжиж чадахгүй байхад дөнгөж хөл дээрээ тогтож ядаж байгаа үндэсний үйлдвэрүүдтэй урьдын уламжлалаар, гэхдээ бизнесийн ердийн журмынхаа дагуу хийсэн гэрээг буруу гээд мушгиад байх атлаа Ц.Нямдоржийн намынхан, журмын нөхөд засаглаж байхдаа “Эрдэнэт “ үйлдвэрийн төрийн эзэмшлийн 51 хувийг барьцаалан Монгол Улсыг асар их хэмжээний өрөнд оруулан эдүгээ олон улсын шүүхэд дуудагдаад байгаа луйвар, залилангийн гэрээнүүдийн талаар энэ эрхэм “шударга” хүн яагаад огтхон ч дуугардаггүй нь сонин. Энэ 51 хувийн хувь заяаны талаар тэр болон түүн шиг улаан “эх орончид” ам нээж, цээжээ дэлдэхгүй байдгийг гайхаад барамгүй. ХХБанк хийгээд МАК, МCS гэсэн үйлдвэржүүлэлт, бүтээн байгуулалтын төлөө хөрөнгө оруулагч үндэсний цөөхөн хэвшлүүдээ дэмждэггүй юм аа гэхэд ингэтлээ үзэн яддаггүй болчихмоор. Ер нь ХХБанк, Эрдэнэбилэг гэдэг хүнд тэрбээр юутай ихээр хорсоно вэ? Улс төрөөс ангид атлаа Монголынхоо банк санхүүгийн болоод бүтээн босголтын салбарт бусдаас илүү сэтгэлтэй, амжилттай, бүтээлч яваа нь мань хүний нойрыг хүргэдэггүй хэрэг үү. Түүний хорсолтойгоор хэлж байгаагаар бол хорин нас хүрэхтэй үгүйтэй залуучууд Монголын төрийн түшээ байж болоод байгаа атлаа аж ахуйн нэг нэгж, компанийг удирдаад аваад явж яагаад ч чадахгүй юм гэнэ. Тэдний хэрэгжүүлж буй төслүүдийн үр ашгийн талаар ярихгүй байгаа хэрнээ нийгмийн тархи, толгойг эргүүлж, худал зүйлсээр угааж буримдуулсан үйлдлийг ямар ч гаргуун хийдэг юм бэ дээ манай улстөрчид. Өндийж боссон улс орны түүх хувийн хэвшлээ ямагт дэмжсэн байдаг бол манайх үзэн ядаж, өөдөө нар харуулахгүй хуга нуга дардгийн учрыг эрхэм дарга нарын хэн нь ч тайлбарлахгүй юм даа. “Эрдэнэт” үйлдвэр ирдгээрээ ирсэнд бид баярлах хэрэгтэй. Авчирч чадсан нөхдүүд ч баярлалаа гэдэг үгийг харамгүй сонсох эрхтэй. Аль эртнээс авахаар мөрөөдсөн ч авч чадаагүй үлдсэн нь атаархах хэрэггүй юм. Ямар нэгэн хятад, орос, казак этгээд авчихаагүй байна. Харин тэдэнтэй нийлээд авчих гэсэн явцуу ашиг, сонирхол харин манай улс төрийн цөөн биш хүн, бүлэглэлд асар их байсан нь үнэн юм билээ. Ц.Нямдоржийн санаа биелэн Эрдэнэтийн БОЛОМЖ алдагдах аваас магадгүй монголчууд бүгдээрээ хятадаар ярьж, дуулах цаг тун удахгүй хүрээд ирэх бий гэдгээс л болгоомжилцгоо.
1. “Эрдэнэт” үйлдвэрээ Монгол Улс дангаараа эзэмшихсэн, төр, түмний өмч нэрээр эзэнгүйдүүлэн талцан хувааж , төрөөс төрсөн тэрбумтан болцгоодог албан ёсны хулгайч нарыг бойжуулдаг “инкүбаатар” битгий байгаасай гэсэн монголчуудын хүсэл мөрөөдөл гэнэт л биелэх БОЛОМЖ гараад ирэв. БОЛОМЖ хэмээн онцолж байгаагаа зориудаар дахин онцлох хэрэгтэй байна. Оросын эзэмшдэг 49 хувийг ХХБанк зуучлан Монросцветметтэй хамт 400 сая доллараар “Монгол зэс” хэмээх Монголын аж ахуй нэгж худалдаж авснаар Эрдэнэт үйлдвэр 100 хувь Монголынх болж байгааг Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайдын хувьд өнгөрсөн зун анх дуулгасан юм. Сонгуулийн ид оргил үе таарч, Ардын намынхан эл үйл явдлыг шууд улстөржүүлж эхэлсэн болохоор өөрийнх нь хэлснээр цаг хугацааны хайчинд орж олдсон БОЛОМЖ-ийг алдахгүйн тулд түүний Засгийн газар яаралтай хуралдаж шийдвэр гаргаснаас нь хойш таван сар өнгөрчээ. Энэ хугацаанд БОЛОМЖ-ийг бодит болгохын оронд буцаагаад алдаж ч болохоор нөхцөл байдлыг зарим нэг улстөрч нийгэмд үүсгэх болсон нь туйлаас харамсалтай. Энд нуугаад, нууцлаад байх хэрэг алга. Монголын хамгийн “шударга” гэгддэг улстөрч эрхэм Ц.Нямдорж энэ үйл явдлыг шууд мушгин, өөрийн улс төрийн зорилгодоо үнэхээр овжин ашиглах болсныг болж өнгөрч буй үйл явдлууд боддог бөндгөртэй нэгэнд бол тодорхой харуулаад байна биш үү. Тэрбээр энэ мэдээг зарласан цагт нь бус, таван сар өнгөрсний дараа сум, дүүргийн сонгуулийн өмнө гэнэт сөхөн, “Эрдэнэт” үйлдвэрийг 100 хувь Монголынх болгосон үйл явдлыг хуйвалдаан, энэ гэрээ хэлцлийг хийсэн нөхдүүдийг бараг л төрийн дайсан хэмээн цоллон занаж зүхэн, загнаж хараах боллоо.
2. Төрийн мэддэггүй нууцыг мэдэж байдаг гэж тэр өөрийгөө зарласан. Тэгэхээр энэ эрхэм чухам хэн байж таарах нь вэ? Түүнээс бусад нь яагаад дандаа тэнэг, мангар, эх орныхоо, үндэснийхээ эрх ашгийн эсрэг явдаг, өөдгүй хуйвалдагч нар байх ёстой болдог нь өөрийнх нь хэлдэгчлэн үнэхээр “сонирхолтой”, “гайхалтай” хэрэг шүү. Өнгөрсөн сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан нов ногооноороо шинэ парламент, Засгийн газарт тэрбээр хаан, заан шиг загнан азаргалаад байгаа нь илт анзаарагдах болж. Олон арван жилийн турш хүсэн хүлээсэн мэдээгээ монголчууд анх баяртайяа хүлээн авсан юм. Гэтэл одоо харин ингэж өөрсдөө авсан маань зөв үү, буруу юу гэлцэн эргэлзэхэд хүргэх зорилгоор эрх ашиг нь хөндөгдсөн зарим нэгний болон энэ үйл явдлаар хожмын зорилгодоо хүрэх гэсэн улс төрч эрхмийн нарийн тооцсон үйлдэл идэвхжиж байгаад харамсах юм. Ерээд оны эхээр Р.Рааш хэмээх хачин нэртэй, хачин нөхрийн гаргасан хачин “нулимсаас” болж монголчууд төмөр замаа 100 хувь өөрийн болгох байсан 100 хувийн алтан БОЛОМЖ-оо алдсан шиг гашуун түүх Эрдэнэт дээр давтагдах гээд байх шиг байна. Оросууд тэр үед Улаанбаатар төмөр замаас өөрсдийн эзэмшдэг 50 хувиа ямар ч үнэ, төлбөргүйгээр Монголын талд шилжүүлэх БОЛОМЖ өгсөн ч төмөр замын гэх тодотголтой тэр нөхөр эдүгээгийн мэнгэт дарга шиг өвөр зуурынхнаа голж гоочлон, хардаж сэрдээд “Орос ах наргүйгээр бид төмөр замаа яаж авч явж чадах юм бэ? Ёстой болохгүй” гэж уйлан дуулснаар тэрхүү БОЛОМЖ-ийг эгнэгт алдсан билээ.
Одоо Ц.Нямдоржийн “Сүүлчийнхээ цамцыг урагдтал” тэмцэх агуу “эх оронч” тэмцэл Эрдэнэтийн БОЛОМЖ-ийг бодитойгоор үгүй болгох аюултайг улс төрийн дамжаанд суралцаж буй өнөөгийн эрхэм гишүүд эрхбиш ухаарч л суудаг байх хэмээн найдах юм.
“Аливаа өмч, хөрөнгийг эзэнгүйдүүлж,түүнийг ердөө л нийтийн өмч хэмээн үзэж дахин хуваарилах талаар хамгаас харгис , бүдүүлэг ёс суртахуунтай нэгэн л чангаас чанга хашгирч чадна” гэдэг үг Ц.Нямдоржийг Эрдэнэтийн талаар ярих болгонд санагдаад байдаг болж.
Түүний хэлээд байгаа шиг “Эрдэнэт” үйлдвэрийг хувьчилсан асуудал огтоос байхгүй, харин Эрдэнэтээс эзэмшдэг 49 хувиа оросууд Монголын талд зарсан гэдгийг өмнөх Засгийн газрын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг болон өнөөгийн Засгийн газрын сайд Ж.Эрдэнэбат ч хүртэл дахин дахин тайлбарлаж хэлээд байгааг Ц.Нямдорж ойлгохгүй байна гэж баймгүй. Тэр ч бүү хэл энэ асуудлаар Засгийн газар өөрийнхөө эрх мэдлийн хүрээнд шийдэж болох бүхий л зүйлээ хийсэн гэдгээ шинэ Ерөнхий сайд аргаа бараад хэлж байсан.
Яаж ч бодсон “Эрдэнэт” үйлдвэр 100 хувь Монголынх болж байгаа нь хэн нэгэн монгол хүний уур, уцаарыг дүрэлзүүлээд байх асуудал мөн юм гэж үү? Энэ үйл явдал нь дургүйцэн эсэргүүцээд байх буруу үйлдэл байсан гэж үү? Магадгүй худалдан авах үйл ажиллагаанд алдаа гарсан байж болох ч, бүхэлдээ бидэнд ашигтай гэдэг талаас нь хараад ингэж сүр дуулиан болгон, хөндлөнгийн улс орнуудад шившиглэгдэхээсээ өмнө өөр хоорондоо ойлголцож яагаад болохгүй байна гэж. Магадгүй энд хуурай “эх оронч”, эрх мэдэлд хүрээд Эрдэнэтийг “хөхөх” ээлжээ хүлээгсэд, эндээс хулгай, луйвар хийж хөлжсөн, шахаа хийж сурсан, таргалсан нөхдүүдийн эрх ашиг хөндөгдөх болсонд, ийм БОЛОМЖ нь хаагдах болсонд хорсон атаархсан атаархал, харуусал юу юунаас ч илүү цухалзаад байх шиг санагдана. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн төрийн эзэмшлийн 51 хувийг ч цаашдаа хувьчилж хувийн хэвшилд шилжүүлэх нь зүй ёсны тогтнол байх атал эсрэгээр 100 хувь төрийнх болгох гээд зүтгээд байгаа Ц.Нямдоржийн санааг өөрөөр хэрхэн тайлбарлаж ойлгох болж байна вэ?
3. Өнөөдөр мөнгөтэй, баян чинээлэг хүн болгоныг үзэн ядах үзлийг Ц.Нямдорж тэргүүтэн өгдөөн түгээж байгаа нь ямар харамсалтай. Ардчилсан гэх Монголд хувийн өмчийг, хувийн өмчтнийг нөгөө талаар баялаг бүтээгчдийг социалист, коммунистуудаас дутахааргүй жигшдэг болж байгааг хэвийн гэж хүлээн тэвчиж болох уу. Ийм үзлээр Монгол Улс хөгжих үү? Бид бүгд эвтэй, эетэй байж чадах уу? Аливааг хардаж сэрдэх эрх хэнд ч нээлттэй ч, өөрөөсөө бусдыг хулгайч, өөрийн оролцоогүй үйлдэл бүрийг луйвар гэж орилоод байх нь хаашаа юм. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн үйл ажиллагаа үнэхээр “нойль” заасныг улстөрч, сэтгүүлчид хамгаас сайн мэддэг. Энд болдог хулгай, луйвар, шахаа хэдэн зуун сая доллар, тэрбум, тэрбум төгрөгөөр хэмжигддэг юм. “Эрдэнэт” үйлдвэр төсвөө байж болох хамгийн муугаар хийж, төлөвлөгөөгөө давуулан биелүүлсэн гэж дандаа худал мэдээлэл цацаж ирсэн түүхтэй газар. 35 жилийнхээ түүхэнд үйлдвэрийн өртөг, зардлыг бууруулсан тохиолдол огтхон ч үгүй. Энд улс төрийн томилгоотой ирдэг олон олон захирал, дарга нарын, тэдний эздийн хулгай, шахааны бизнес л ямагт өсөн цэцэглэж ирсэн гэдэг ганцхан үнэн л бий. Өөр өөрийнхөө шатанд эрх мэдэлтнүүд Эрдэнэтийн нэртэйгээр ард түмний хөрөнгийг шулж ирсэн түүхэнд цэг тавих гэж байхад тэднээс өөр амь тавин эсэргүүцэх хүн гарах уу?
4. “Эрдэнэт” үйлдвэр эрүүлжих нь монголчуудад л ашигтай. Эрдэнэтийн 49 хувь Монголын хувийн хэвшилд ирснээр хамгийн энгийнээр тайлбарлахад энд компанийн засаглал жинхэнэ утгаараа тогтож, санхүүгийн нарийн хяналт бий болох нь ойлгомжтой. Хүн хувийнхаа өмчийг хэзээ ч хулгайлдаггүй. Бусдад найр тавьдаггүй. Өнөөдөр Оюутолгойд нэг тонн зэсийн баяжмалын өртөг 2000 ам.доллар байхад Эрдэнэтийнх яагаад 6900 ам.доллар байдаг байсан юм бэ? 49 хувь нь хувийн хэвшилд ирсэн энэ тавхан сарын дотор энэ өртөг яагаад буурч Оюутолгойнхтой адил болов оо? гээд улс төржихөөсөө өмнө бодох асуудал зөндөө. Оюутолгой ХХК З00 сая нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүн худалдаж авдаг. Энэ бүх бараа бүтээгдэхүүнийг нийлүүлдэг процесс нь бүхэнд ил тод байж, хамгийн бодит тоо хэмжээ, үнэ өртөгтэйгээр нийлүүлэгддэг. “Эрдэнэт” үйлдвэр ч мөн ялгаагүй. Харин ийм тооны нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүнийг өөрийнх нь өртгөөс хэдэн арав дахин илүү нугарсан үнээр, тоо, хязгааргүйгээр шахаж нийлүүлдэг БОЛОМЖ-той байснаараа л ялгаатай. Хэдэн арван жил монголчууд бүгдээрээ хэрэглээд ч барахгүй бэлгэвч, түлхүүрийн оосроос авахуулаад усан онгоцны хөдөлгүүр хүртэл шахсан түүх энд л байдаг. Хүдэр бутлагч ган бөмбөлөгийн оронд Хятадаас хамгийн чанаргүй ширмэн бөмбөлөг нийлүүлдэг байсан явдлыг ямар юмных нь эх орон ч, үндэсний эрх ашгийг бодсон бодлого байсан гэж хэлж чадах билээ Ц.Нямдорж дарга аа!
5. Нууц хэмээн баахан дуулиантуулсан “Хөтөл цемент шохой” ХХК, Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэрүүдтэй хийсэн гэрээний юу нь буруу болохыг Ц.Нямдоржоос өөр олж ухсан хүн алга байна. Илүү үнээр техник, тоног төхөөрөмж шахах гэсэн, урьдчилгаа мөнгө шилжүүлсэн байна гэсэн “ял тулгалтад” нь холбогдох талуудын өгсөн тайлбараас хууль зөрчсөн ямар ч үйлдэл болоогүйг наад захын хүн ойлгож авсан. Ц.Нямдорж эрхмийн хэлж , зөрүүдлэн зүтгэж байгаагаар ХХБанк өөрөө өөрөөсөө хулгай хийгээд байдаг болж таарах гээд байна. Ийм утгагүй юманд эс итгэвээс иймэрхүү гэрээн дээр ажиллаж сурсан зуучлагч хэмээх завсарын компаниуд “будаа” болж байгаад л Ц.Нямдорж дарга бухимдаж үхэх гээд байгаа бололтой, тийм үү. Өнөөдөр төрөөс хувийн хэвшлээ дэмжиж чадахгүй байхад дөнгөж хөл дээрээ тогтож ядаж байгаа үндэсний үйлдвэрүүдтэй урьдын уламжлалаар, гэхдээ бизнесийн ердийн журмынхаа дагуу хийсэн гэрээг буруу гээд мушгиад байх атлаа Ц.Нямдоржийн намынхан, журмын нөхөд засаглаж байхдаа “Эрдэнэт “ үйлдвэрийн төрийн эзэмшлийн 51 хувийг барьцаалан Монгол Улсыг асар их хэмжээний өрөнд оруулан эдүгээ олон улсын шүүхэд дуудагдаад байгаа луйвар, залилангийн гэрээнүүдийн талаар энэ эрхэм “шударга” хүн яагаад огтхон ч дуугардаггүй нь сонин. Энэ 51 хувийн хувь заяаны талаар тэр болон түүн шиг улаан “эх орончид” ам нээж, цээжээ дэлдэхгүй байдгийг гайхаад барамгүй. ХХБанк хийгээд МАК, МCS гэсэн үйлдвэржүүлэлт, бүтээн байгуулалтын төлөө хөрөнгө оруулагч үндэсний цөөхөн хэвшлүүдээ дэмждэггүй юм аа гэхэд ингэтлээ үзэн яддаггүй болчихмоор. Ер нь ХХБанк, Эрдэнэбилэг гэдэг хүнд тэрбээр юутай ихээр хорсоно вэ? Улс төрөөс ангид атлаа Монголынхоо банк санхүүгийн болоод бүтээн босголтын салбарт бусдаас илүү сэтгэлтэй, амжилттай, бүтээлч яваа нь мань хүний нойрыг хүргэдэггүй хэрэг үү. Түүний хорсолтойгоор хэлж байгаагаар бол хорин нас хүрэхтэй үгүйтэй залуучууд Монголын төрийн түшээ байж болоод байгаа атлаа аж ахуйн нэг нэгж, компанийг удирдаад аваад явж яагаад ч чадахгүй юм гэнэ. Тэдний хэрэгжүүлж буй төслүүдийн үр ашгийн талаар ярихгүй байгаа хэрнээ нийгмийн тархи, толгойг эргүүлж, худал зүйлсээр угааж буримдуулсан үйлдлийг ямар ч гаргуун хийдэг юм бэ дээ манай улстөрчид. Өндийж боссон улс орны түүх хувийн хэвшлээ ямагт дэмжсэн байдаг бол манайх үзэн ядаж, өөдөө нар харуулахгүй хуга нуга дардгийн учрыг эрхэм дарга нарын хэн нь ч тайлбарлахгүй юм даа. “Эрдэнэт” үйлдвэр ирдгээрээ ирсэнд бид баярлах хэрэгтэй. Авчирч чадсан нөхдүүд ч баярлалаа гэдэг үгийг харамгүй сонсох эрхтэй. Аль эртнээс авахаар мөрөөдсөн ч авч чадаагүй үлдсэн нь атаархах хэрэггүй юм. Ямар нэгэн хятад, орос, казак этгээд авчихаагүй байна. Харин тэдэнтэй нийлээд авчих гэсэн явцуу ашиг, сонирхол харин манай улс төрийн цөөн биш хүн, бүлэглэлд асар их байсан нь үнэн юм билээ. Ц.Нямдоржийн санаа биелэн Эрдэнэтийн БОЛОМЖ алдагдах аваас магадгүй монголчууд бүгдээрээ хятадаар ярьж, дуулах цаг тун удахгүй хүрээд ирэх бий гэдгээс л болгоомжилцгоо.
