Тагнуулын ерөнхий газрын дарга, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Р.Болдтой ярилцлаа. Аюулгүй байдлын чиглэлээр манай мэргэшсэн судлаачдын нэг тэрээр одоо улсаа төлөөлөн Австрали улсад Элчин сайдаар ажиллаж байгаа юм.


-Элчин сайдын яамныхан та бүхэн Монголынхоо талаар мэдээлэл сайтай байгаа. Таны харж буйгаар Монголын эдийн засаг өнөөдөр ямар байна вэ. Бид бол их муудлаа, хүндэрлээ л гэж яриад байгаа.
-Манай гадаад нөхцөл тайван, дотоод байдал тогтвортой. Эрх мэдэл шаардаад яваа шинэ нийгмийн анги, бүлэг ч манайд алга. Яах вэ, ганц нэг бие хүн байж магадгүй. Өлсгөлөнд тулсан ядуурал ч алга. Монголын эдийн засаг глобал эдийн засгийн бүрэлдэхүүн юм уу гэхээр үгүй. Тэр ч байтугай бүс нутагтайгаа холбогдсон уу гэвэл бас үгүй. Зэс, нүүрс, алт төдийнхнөөр Хятадын зах зээлээс хамааралтай, үүгээрээ л гадаад ертөнцтэй холбогдож байгаа. Зэсийн үнэ буурч байгаа ч, арван жилийн өмнөх шигээ шалдаа буусангүй. Тэгэхээр эдийн засаг асуудалтай болсны шалтгааны дийлэнх нь бидний өөрсдийн л бий болгосон хүндрэл. МАН-ын дарга М.Энхболд энэ хүндрэлийн шалтгааныг шинжлэн дүгнэлт хийхийг сануулсан шүү дээ. Хөндлөнгийн шинжээчдээр ч хийлгэмээр байгаа юм. Энэ нэг их төвөгтэй ажил биш.

-Эдийн засаг ингэж хүндрэхэд гадаад орчин биш юм бол өөр юу нөлөөлсөн байж болох вэ. Эсвэл мөнгө маань хэт ихдээд пологдчихов уу?
-Нэгд, мөнгө ихэднэ гэж хэзээ ч байдаггүй. Бид чинь нэг хэсэг юм үзэж нүд тайлаагүй гээд гадаадаар баахан туусан биз дээ. Танин мэдэхүйн тэр үеэ одоо дуусгамаар байна. Мөнгөтэй хүн хуримтлал л бий болгодог, эрсдэлтэй ч эргэлтэд оруулдаг, тэгээд үржүүлдэг. Бид тэгж чадсан уу, энэ бол хамгийн энгийн дүгнэлт. Хоёрт, Монголд дэлхийд нэршсэн хэд хэдэн компани орж ирсэн бол өөр хэрэг. Гэтэл ганцхан “Рио Тинто” л байна, бүгд л Оюутолгой хэрхэхийг л харзнаж байна. Гуравт, би энд хоёр талын харилцааг хэлээгүй шүү. Өнөөдөр амьтай болгон л БНХАУ-ын эрчимтэй хөгжлийг өөртөө ашигтайгаар яаж ашиглах вэ гэж өрсөлдөж байна, манай улсын энэ бодлого нь хаана байна вэ, энэ бол энгийн гуравдахь дүгнэлт. Зөвхөн эдгээрээс үзэхэд эдийн засаг муудахад гаднын нөлөө тийм ч их байгаагүйг харж болно.

-Одоо эдийн засгаа өөд татах гол гарц юу вэ, таныхаар?
-Итгэлцэл. Наад зах нь гурван төвшинд итгэлцэл төрүүлэх ёстой. Засгийн газар дотоодын хувийн хэвшлийн хооронд, Засгийн газар гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хооронд, Засгийн газар иргэдийн хооронд. Тэгээд энэ итгэлцлээ хадгалах, нандигнах тэр орчныг тогтвортой байлгах ёстой. Харамсалтай нь, ийм итгэлцлийг нэг жилийн дотор бий болгодоггүй. Харин ганцхан жилийн дотор нурааж болдгийг бид харлаа шүү дээ. Гэхдээ л итгэлцэл тогтоох үндсийг дахин бүрдүүлэх, сэргээх, энэ дохиогоо зоригтой өгөх хэрэгтэй байна. Үүнээс гадна эдийн засгийн амьдралд төрийн оролцоог аль болох хумих, багасгах хэрэгтэй. Энэ талаар манайхан их ярьдаг л даа. Зөвхөн сүүлийн хоёр жилд төдийгүй ер нь сүүлийн жилүүдэд шинээр төрийн олон байгууллага байгуулсан нь туйлын буруу байсан. Нэг хууль батлаад л дагаж нэг шинэ бүтэц төрүүлээд л. Ингэж явсаар төрийн нүсэр бүтэц босгосон, туршлагагүй олон ажилтан нэмэгдсэн, хамгийн гол нь төрийн залгамж чанарыг алдагдуулж, төрийг сулрууллаа. Амьдрал дээр мэдээж олон чиг үүргийг шаардана. Тэр бүгдийг төрийн байгаа бүтцэд чиг үүргийг нь нэмэх байдлаар, албан хаагчдыг нь хөрвөн ажиллуулах байдлаар шийдэх хэрэгтэй юм. Ер нь ч тэгж шийддэг.

-Хүндрэлээ давахын тулд манай гол намууд засагт хамтарлаа. Энэ нь гадаад ертөнцөд сайн мэдээ болж чадаж байна уу? Зарим хүн үүнийг парламент сөрөг хүчингүй боллоо гэж байхад зарим нь үргээсэн хөрөнгө оруулагчдаа эргэж дуудах боломж гэж байна.
-Хамтарсан Засгийн газар бол түр зуурын, тухайн үеийн улс төрийн хүчний харьцааны л үр дагавар. Хаана ч тийм байдаг. Үндэсний ашиг сонирхолд нийцсэн нийтлэг зорилтоо хамтраад шийдье, хамтран ажиллая гэснээс бус, сөрөг хүчин алга боллоо гэсэн хэрэг огт биш. Хамтарсан Засгийн газарт орсон сөрөг хүчнийг магадгүй нэг ёсны сүүдрийн засаг гэж ч болно. Хамтарсан нь гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг эргэж дуудах нэг боломж ч мөн. Харамсалтай нь тэд маань ерөнхийдөө нэлээд удаан хугацааны хүлээзнэх байдалд орсон байна. Ер нь гадаад ертөнцийн хувьд тусад нь хэдэн зүйл хэлье. Монголын засаг хамтарсан уу, үгүй юу гэдэг нь гадаад ертөнцөд нэг их хамаагүй. Үнэндээ гадаад ертөнц одоо хүртэл Монголыг сайн мэдэхгүй хэвээрээ л байгаа. Одоо л зах зухаас нь жаахан гадарлаж эхэлж байгаа байх, тэгэх тусмаа Монголын улс төрийг бүр ч мэдэхгүй. Ер нь гадаадын иргэдэд тухайн улс танигддаг энгийн хэдхэн зүйлс бий. Энэ бол өдөр тутам хэрэглэдэг барааг хэн хийсэн, үе үе сонирхдог урлаг, соёл нь хаанаас үүдэлтэй, жуулчны анхаарал татдаг орон мөн үү, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн анхааралд үе үе өртдөг үү, бараг л энэ хэд. Одоо бол Монголын нүүрийг тахалж буй ганц сайн нэрийн хуудас маань манай соёл, урлагийнхан л байх шив дээ.