Саяхан нэгэн судалгааны баг гурван сарын турш ширүүн хөдөлмөрлөсний эцэст Засгийн газрын чиг үүрэг, бүтэц, бүрэлдэхүүн ямар байх талаар хувилбар боловсруулж Ардчилсан намын дарга Н.Алтанхуяг болон УИХ-д суудалтай намын бүлгүүдэд хүргүүлсэн гэж мэдээлэв. Юуг яаж ч зөвлөсөн бай, шинэ Засгийн газарт яамдын тоо нэмэгдэхийг албан ёсоор зарлачихаад байна. Лав Эдийн засаг, хөгжлийн яамыг шинээр байгуулна. Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам, Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам, Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам, мөн Хууль зүй, дотоод хэргийн яам тус бүрийг таслалаар нь салгаж бие даалгана.Бүр аль яамыг хэн “авах” нь хэдийнэ тодорхой болсон. Хачирт нь агентлагуудыг ч байгуулж өгөх биз. Тохируулагч ба хэрэгжүүлэгч агентлаггүй яам байж таарах уу? Таарахгүй. Одоо байгаа орон тоонд багтаах, бүр бууруулахаар амлан гялайлгаж магадгүй, гэхдээ тийм юм байхгүй. Сайд, дэд сайд, төрийн нарийн (хэрэг дээрээ бүдүүн эрчүүд), туслах, зөвлөх, захиргаа, аж ахуй, стратеги төлөвлөлт, хяналт шинжилгээ, тайлан, төлөвлөгөө, төсөв зардал, өрөө тасалгаа, харуул манаа гээд бүгд наад зах нь хоёр дахин үржинэ. Энэ бол “байгалийн” хууль. Паркинсоны хуулиар ямар ч хэрэггүй бүтцийг санаанаасаа зохиож байгуулсан ч тэр нь өөртөө ажлаа олдог, яваандаа ажлаа дийлэхээ больж дахиад орон тоо нэхэж эхэлдэг. Сүүлдээ хоёр, гурав хувааж байж сая нэг санаа амарна…

Бүгдийг тайлбарлаж болдог. НХХЯ, ЭБЭХЯ, БСШУЯ, ХЗДХЯ-ыг задлах мянган шалтгаан хэлж болох ч хэвээр үлдээх шалтгаан түүнээс дутуугүй олон олдоно. Наад зах нь нүүрс (эрдэс баялаг) ба цахилгаан станц (эрчим хүч) хоёр цугтаа байвал дээргүй юу? Гэх мэт. Ажил нь салчихсан яам, агентлагууд хамтран ажиллах гэрээ байгуулж хөглөдөг. Тэгэхлээр шинэ яамд бол зүгээр л улс төр, албан тушаал, наймаа юм.

Паркинсоны өөр нэг хууль бий. Төр, захиргааны барилга байшин арайхийж төгс сайхан болох цагт тэр байгууллага нь уналтанд орчихсон байдаг гэж. Лондонд очсон жуулчид Бэкингэм, Вэстминстерийн ордны сүрлэг барилгуудыг хараад таван тивийг дамнаж, дээр нь нар жаргадаггүй байсан Британийн эзэнт гүрнийг ийм л агуу орд харшнаас удирдаж босгосон доо хэмээн бишрэн санадаг хэдий ч үнэн хэрэгтээ тэр цагийн английн хаад одоо нурж баларсан жижиг байшингуудад толгой хоргодох шахам байсан, парламентын буюу Вэстминстерийн ордон гэхэд эзэнт гүрнийг задрахтай уралдан боссон түүхтэй аж. Ватикан дахь Гэгээн Петрийн талбай, түүн дээрх Гэгээн Петрийн сүмийг зурагтаар харахад хүртэл дэндүү сүртэй. Гэхдээ хамгийн хүчирхэг папууд энд тухалж байгаагүй, хэзээ хойно байр сууриа алдсан католик шашны тэргүүнүүд үүнийг босгож орсон юм байна. Ватикан гэснээс Чингэс хаанд том гэрээс өөр ордон байгаагүй байх, харин түүний үр ач нар дэлхийн талыг эзлээд Адриатын тэнгэсийн эрэгт дөхөн Ватиканд заналхийлж, хожим Багдад, Дамаскийг эзлээд Египет рүү мориныхоо жолоог зүглүүлэхийн даваан (манхан?) дээр Монголын их хаад нас барж “ерөнхийлөгчийн сонгууль”-д дуудаг дан гэдрэг буцахдаа түмэн газрын урчуудаар дархлуулж айраг цагаа бялхсан Хархорум хэмээх ер бусын үзэсгэлэн төгс хотод ирснээс хойш бүх юм уруудаж эхэлсэн бус уу?

2008 оны 7-рсарын 1-нд шатсан Цагаан ордноо Монгол Ардын Нам хэвээр нь сэргээсэн бол дээр байж. Даанч хэтэрхий шунаж хэт сайжруулж хуучнаасаа хувь илүү цалин цагаан ордон сүндэрлүүлж, бүр Тусгаар тогтнолоор нэрлээд авчээ. Хаанаас ч харсан, дотогш шагайсан, нэрийг нь дуудсан ч төгс ордон. Үр дүн юу болов? Сонгуульд навс ялагдчихав. Одоо зуух үрэхгүй метрийн зайд, Дуурь, бүжгийн улсын театрын бөөрөнд бөөн хэрүүл тэмцэлтэйгээр Ардчилсан Нам 20 давхар барилгынхаа суурийг хүчирхийлэн ухаад эхэлжээ. Нэр нь бас төгс: “Ардчиллын ордон”.

Болгоомжтой байгаасай. Төгсөөс төгсгөл рүү ганцхан алхам.

Би ноднин тавдугаар сарын орчим “Засгийн газар гараасай” гэж бичиж байснаа санаад энд оруулав. Хэрвээ Засгийн газарт зориулж шинэ ордон босговол ажил нь уруудаад эхлэх үү? Магадгүй, гэхдээ Засгийн газар бол огцорч болдог, үе үе сэгсчиж байхад ч гэмгүй зүйл.

Нийслэлийн удирдлага гэнэт "эх оронч" санаачлага гаргаж хэдхэн жилийн өмнө "Улаанбаатар таймс" сонины далбаан дор хувьчилсан хэвлэл үйлдвэрийн барилгын балгасан доорхи газар дээр "Парламентын шинэ ордныг барих боломжийг бүрдүүлэхэд татгалзах зүйлгүй" гэдгээ УИХ, Засгийн газарт албан бичгээр илэрхийлжээ.

Хүн айсандаа яаж ч мэднэ. Нийслэлийн ИТХ-ын дарга Т.Билэгт шоронд суух аюулын өмнө төрдөө тал засч дээрх хувьчлал төдийгүй Монгол Улсын 100 жилийн түүхийн гэрч болсон энэ байшинг хамгаалалтанд авахгүйгээр бараг нураалгасан хэргээ давхар цайруулахыг оролдож байна. Хэдэн жилийн турш дайрсан ч нурж өгөөгүй, өндөр таазтай, сүйтгэчихсэн болохоос биш уран барилгын элемент бүхий энэ барилгад ямар нэгэн, магадгүй Улаанбаатар хотын түүхийн музей ороосой гэж би боддогсон. Одоо өнгөрчээ.

Миний бодлоор, энд парламентын ордон барьж болохгүй. Ерөөсөө манайд парламентын ордонх эрэггүй. Яагаад гэвэл Төрийн ордон бол Монгол улсын парламентын ордон юм.

Харин багталцаж ядаад байгаа Төрийн ордноос Засгийн газрыг гаргавал асуудал шууд шийдэгдэнэ. Одоо Төрийн ордонд зөвхөн Ерөнхий ба шадар сайдууд ЗГ-ын хэрэг эрхлэх газартайгаа байрлаж, харин яам, агентлагууд нь бүгдээрээ Улаанбаатар даяар тарсан "Засгийн газрын ... дугаар байр"-уудтай билээ. Саяхан гэхэд Сангийн яам, Татварын ерөнхий газар бүхэл бүтэн ордон бариулж орцгоолоо. Засаг өөртөө зарцуулах мөнгийг заавал олдог тул Парламентын ордноос "хөөгдөх" Ерөнхий сайд, Тэргүүн шадар сайд, Шадар сайд гурав, бас ЗГ-ын хэрэг эрхлэх газарт зориулж байр савыг нь хаана ч босгосон яахав. Их Британийн ерөнхий сайдын өргөө - Dawning Street 10 гэж тун даруухан байшин зурагтаар харагддаг. Гүйцэтгэх засаглал маань парламентийн зааснаар гадуур явж, Нарантуул зах, гэр хороолол, тариалангийн талбай, Оюутолгой, Тавантолгой, "гол мөрний урсац бүрэлдэх ойн сан", Богд уулын Зайсангийн аманд ч хамаагүй ажиллаж, бас хуралддаг байгаасай. Ерөнхийлөгчийн тухайд хэтдээ Иргэний танхимаа аваад иргэддээ ойртсон нь дээр.

Харин Сайрааны олж ирсэн мөнгийг үрэхэд тийм хэцүү байвал надад хэлээрэй.